كارگاه‌هاي آموزش دستورنامه رابرت (كادرها)
قسمت هفتم

معرفي دستورنامه رابرت

1 فروردين 1393
جمعه 21 مارس 2014

آنچه كه به عنوان «قانون پارلمان» شناخته مي شود و طي نزديك به هزار سال در پارلمان انگلستان ساخته و پرداخته شد، در واقع همان قانون اساسي انگلستان است كه چون به مرور و به صورت عرفي ساخته و پرداخته شده است، انگليسي ها آن را بلد هستند و نيازي هم به مكتوب كردن آن نيافتند. سابقه اين قانون از يك سو به سنت اقوام انگلوساكسون ها مي رسد كه جزيره بريتانيا را فتح كردند، و از يك سو به تمدن يونان باستان.

مي دانيد كه حكومت هاي دموكراسي براي نخستين بار در دولت شهرهاي يونان شكل گرفتند و نظریه‌پردازانی مانند ارسطو در كتاب «قانون اساسي آتني ها» يا در كتاب «سياست» خود به طور مفصل در اين مورد به بحث و تفلسف پرداخته اند. بعدها رومي ها از قانون اساسي دولت شهرهای يوناني تقليد كردند و در حكومت چهار صد ساله امپراطوري روم بر جزيره بريتانيا بود كه تجربه يونانيان از طريق رومي ها با تجربه آنگلوساكسون ها در امر حكومت با هم درآميخت. پرداختن به جزئيات اين درهم آميزي در شكل دهي به قانون پارلمان را به مورخان واگذاريم و به بحث خود برگرديم.
انگليسي ها كه در قرن هفدهم بر بخش وسيعي از كره زمين سلطه يافتند، مهاجرنشين هاي خود را طبق همان قواعد نامكتوب حاكم بر انگلستان تأسيس و اداره مي كردند. سيزده مهاجر نشين انگليسي در قاره جديد كه بعدها علم استقلال بلند كردند و ايالات متحده آمريكا را به وجود آوردند نيز از اين قاعده مستثني نبودند. اينكه در هر يك از اين ايالت ها، قانون پارلمان چه مسيري را طي كرد و در ساخته شدن حكومت فدرال ايالات متحده چه نقشي داشت موضوع تاريخ است. نكته مهم پرداختن به اين مسئله است كه چه نيازي سبب شد كه قانون عرفي پارلمان براي نخستين بار در ايالات متحده آمريكا مكتوب شود؟

«راهنماي» توماس جفرسون

نخستين روايت مكتوب از قانون پارلمان در قاره جديد را توماس جفرسون با عنوان «راهنما» ارايه داد. وي كه طي سالهای 1797 تا 1801 معاون رییس جمهور و رییس كنگره بود، براي خاتمه دادن به تفسيرها و قرائت هاي مختلف از قانون پارلمان در ايالت هاي مختلف كتاب «راهنماي» خود را تأليف كرد. اما پا به پای شكل گيري و گسترش انواع انجمن ها و سازمان هاي انتخابي در ايالات متحده آمريكا بود كه مجموعه اي از قواعد قانون پارلمان كه براي اداره‌ی مجامع غیر قانون‌گذاری مناسب بودند، رواج پيدا كردند كه به «قانون عرفي پارلمان» معروف شدند؛ و به ويژه با توجه به مهاجرت افراد غیر انگلیسی تبار به آمريكا ضرورت مكتوب كردن اين قواعد بيش از پيش احساس شد و به اين ترتيب، كتاب هاي زيادي تأليف شدند كه آن بخش از قواعد قانون عرفي پارلمان را كه براي انجمن ها و شركت ها مناسب مي دانستند تشريح مي كردند.

نگاهي اجمالي به کتاب دستورنامه رابرت

جامع ترين و كامل ترين كتابي كه مجموعه قواعد مورد نياز انواع انجمن ها و سازمان هاي انتخابي را از قانون عرفي پارلمان استخراج و مكتوب كرده است كتابي است كه با نام مؤلف آن گره خورده است دستورنامه رابرت.

هنري مارتين رابرت نخستين ويرايش كتاب خود را در سال 1876 منتشر كرد. ويرايش دهم اين كتاب نيز در سال 2000 در 800 صفحه منتشر شده است. ترجمه فارسي همين ويرايش است كه به زودي در اختيار فارس زبان ها قرار مي گيرد.

دستورنامه رابرت در 20 فصل و در 61 قسمت تدوين شده است.

● فصل اول كتاب، انواع مجامع مشورتي و قواعد ناظر بر آنها را توصيف كرده است.
● فصل دوم كتاب در دو بخش، مقررات و رويه هاي اساسي مجامع تصميم گيري و طرح و رسيدگي به پيشنهادها را شرح داده است.
● در فصل سوم كتاب، مجموعه پيشنهادهاي پارلماني در 5 دسته كلي مورد بررسي قرار گرفته است. اين 5 دسته عبارتند از: 1) پيشنهاد اصلي، 2) پيشنهادهاي فرعي، 3) پيشنهادهاي فوريتي، 4) پيشنهادهاي ضمني، و 5) پيشنهادهايي كه يك موضوع را براي بار دوم در برابر مجمع قرار مي دهند.
● فصل چهارم كتاب، تفاوت اجلاس با نشست را تشريح كرده است.
● فصل هاي پنجم تا دهم كتاب تمام پيشنهادهاي پارلماني را مورد بررسي قرار داده است. هر بخش از اين فصول كتاب به يك پيشنهاد پارلماني اختصاص داده شده است. ابتدا كاركرد پارلماني پيشنهاد تشريح شده است. سپس هشت خصوصيت استاندارد آنها مورد بررسي قرار گرفته است؛ و در پايان هر قسمت قواعد خاص آن پيشنهاد بررسي شده است.
● نصاب، دستوركار، و مفاهيم وابسته، عنوان فصل يازدهم كتاب است.
● تخصيص صحن و مذاكره، رأي گيري، معرفي نامزدها، مسئولان، صورت‌جلسه و گزارش مسئولان، عنوان هاي فصل هاي يازدهم تا پانزدهم كتاب هستند.
● فصل هفدهم كتاب به نشست توده اي، و سازماندهي به يك سازمان دائمي اختصاص داده شده است. در بخش 55 كتاب كه در اين فصل قرار دارد، قواعد ناظر بر ادغام، اتحاد و انحلال انجمن ها و سازمان ها تشريح شده است.
● آیین‌نامه موضوع فصل هیجدهم كتاب است و در فصل نوزدهم قواعد ناظر بر سازماندهي به كنوانسيون ها يا مجمع نمايندگان بررسي شده است.
● آخرين فصل كتاب نيز قواعد و رويه هاي رسيدگي به تخلف اعضای سازمان هاي انتخابي را تشريح كرده است. گفتني است حتي اگر عضوي خارج از مجمع يك سازمان نيز دست به رفتاري خلاف شؤونات انجمن بزند طبق قواعدي كه در اين بخش تشريح شده است، محاكمه و اخراج مي شود.
● خلاصه قواعد ناظر بر 86 پيشنهاد پارلماني نيز در يك جدول 30 صفحه‌ای در پايان كتاب ارايه شده است به نحوي كه مي توان با سرعت به قواعد ناظر بر هر پيشنهاد دست يافت.

دستورنامه به چه درد مي خورد؟

دستورنامه رابرت يك خودآموز است كه روش استاندارد ايجاد يك انجمن، شركت، و يك سازمان دائمي را با دقت تشريح كرده است.

در حالی که همه از نبود احزاب و سازمان هاي بزرگ و سراسري گله مي كردند، كمتر كسي به صرافت اين مي افتاد كه ساختن يك حزب فراگير يا يك سازمان ميليوني، به مراتب سخت تر از ساختن يك فرودگاه يا يك جاده است. دستورنامه رابرت دانش فني ايجاد سازمان هاي واقعاً دموکراتیک و سراسري را در اختيار ايرانيان قرار خواهد داد.


از اين مهمتر اينكه، دستورنامه رابرت تمام قواعد و رويه هاي عام ناظر بر تمام فرايندهاي پارلماني را كه براي انواع مجامع لازم است با دقت تعريف كرده است. در نتيجه، هر شركت، حزب، سازمان و انجمن با تصويب اين كتاب به عنوان مرجع پارلماني خود در واقع انگار تمام قواعد مورد نياز خود را مكتوب و تصويب كرده است. در عين حال، هر وقت كه بخواهد مي تواند دستورنامه‌هاي اختصاصي خود را تصويب كند و طبق آنها عمل نمايد.

اساس‌نامه / آیین‌نامه و دستورنامه

در خاتمه اين بخش از نوشته بايد به اجمال یادآوری كرد كه «دستورنامه» عام ترين قواعد قانون عرفي پارلمان را تشريح مي كند، در حالی که اساس‌نامه يا آیین‌نامه، قواعد اختصاصي يك سازمان مشخص است و اعضاي يك سازمان بدون آشنايي با قواعد دستورنامه رابرت در تدوين و تصويب اساس‌نامه خود دچار مشكلات فراواني مي شوند كه پرداختن به آنها خود بحثي مفصل و جداگانه است.


براي مطالعه ساير مطالب اين جزوه پيوند‌هاي زير را تقه كنيد:

1. دستگاه مفهومي براي فهم بحران در فعاليت‌هاي شركتي و انجمني
2. در هر زمان فقط يك موضوع
3. قواعد ناظر بر پيشنهادهاي پارلماني
4. اصول زيربنايي قانون پارلمان
5. رییس مستبد و رییس غیر مستبد
6. نصاب در قانون و نصاب در «شبه قانون»
7. معرفي دستورنامه رابرت
8. مي رود ميخ آهني در سنگ؟


پذيرش | تماس | نقشه‌ى سايت | | آمار سايت | بازديد كنندگان : 803 / 578182

 پيگيرى فعاليت سايت fa   پيگيرى فعاليت سايت مقالات آموزشي   ?

سايت با اسپيپ درست شده است 3.0.17 + AHUNTSIC

Creative Commons License