
توزیع درونسازمانی ویرایش دوازدهم «دستورنامه رابرت»
در حالی که تدارک فراخوان مجمع مؤسس «انجمن اصلی» مراحل نهایی خود را طی میکند، توزیع درونسازمانی ترجمه ویرایش دوازدهم کتاب دستورنامه رابرت (۲۰۲۰)، در ۷۶۰ صفحه، در شمارگان محدود آغاز شد.
خاطر نشان میکند، ترجمه کامل ویرایش دهم کتاب دستورنامه رابرت (سال ۲۰۰۰)، در نخستین نشست گروه حامیان تأسیس «انجمن اصلی» که صبح روز یکشنبه ۱۷ اردیبهشت ماه ۱۳۹۱ در تهران برگزار شد، ارایه شد و از همان زمان، با مقدمههای آقایان مهندس محمد عطاردیان، بینانگذار کانون عالی انجمنهای صنفی کارفرمایی ایران، دکتر مصطفی معین، بنیانگذار انجمن ایرانی اخلاق در علوم و فناوری، دکتر عیسی امینی رئیس وقت هیئت مدیره کانون وکلای دادگستری مرکز، و خانم طاهره نقئیئی دبیرکل حزب سازمان معلمان ایران، در تیراژ مورد نیاز تکثیر و به فعالان اجتماعی سیاسی پروفشنال تقدیم شده است. کم نبودهاند فعالان اجتماعی دیگری که با هزینه شخصی خود نسبت به تکثیر و توزیع این کتاب در میان سایر فعالان اجتماعی سیاسی اقدام کردهاند. به این ترتیب، ویرایش دهم کتاب دستورنامه رابرت، از نخستین روزهایی که ترجمه آن آغاز شد تا امروز به صورتهای گوناگون در دسترس فعالان اجتماعی سیاسی پروفشنال و کارورزانی که در کارگاههای آموزش دستورنامه رابرت (کادرها) حضور یافتهاند، قرار گرفته است. با این همه، در جریان مذاکره با مدیر انتشارات اختران، قرار شد آخرین ویرایش این کتاب (ویرایش دوادهم، ۲۰۲۰) برای انشتار عمومی آماده شود.
از آنجا که امید میرفت ویرایش دوازدهم کتاب دستورنامه رابرت به اعضای مجمع مؤسس انجمن اصلی عرضه شود، فراخوان مجمع مؤسس این انجمن، به بعد از انتشار عمومی ویرایش دوازدهم کتاب دستورنامه رابرت موکول شد.
گفتنی است نخستین کارگاه «هماندیشی عرف پارلمانی» به همت ۱۲ نفر از فعالان اجتماعی شناخته شده، با این هدف فعالیت خود را شروع کرد که ضمن آشنایی با این قواعد، درباره نحوه به کارگیری بهینه این قواعد در فرهنگ ایرانی نیز تجربه و تحقیق شود. کارگاه هماندیشی عرف پارلمانی در مرحله اول فعالیت خود ۴۹ نشست برگزار کرد و دومین مرحله فعالیت خود را با عنوان «گروه حامیان تأسیس انجمن اصلی» با هدف تأسیس انجمنی با هدف سه گانه زیر به فعالیت خود ادامه داده است:
یک. آموزش، تمرین و ترویج قانون عام پارلمانی و علم حقوق پالمانی - آنطور که در دستورنامه رابرت تشریح و تبیین شده است.
دو. شناسایی مشکلات ساختاری سازمانهای موجود در پرتو علم حقوق پارلمانی
سه. کسب مهارتهای لازم برای اصلاح مشکلات مربوطه در سازمانها و تلاش برای بهبود وضعیت موجود براساس مهارتهای کسب شده.
خاطر نشان میکند، طی ۱۲ سال گذشته تعداد قابل توجهی از فعالان سیاسی اجتماعی علاقمند در کارگاههای آموزش دستورنامه رابرت شرکت کردهاند و کموبیش با کلیات این قواعد آشنا شدهاند. قرار است مجمع مؤسس انجمن اصلی با دعوت از همین گروه از فعالان سیاسی اجتماعی تأسیس شود.
تا کنون با مشارکت برخی از اعضای بالقوه انجمن اصلی، انجمنهای اختصاصی متعددی برای پیشبرد امر اصلاحات ساختاری در قلمروههای اجتماعی مختلف تأسیس شده است که به صورتهای گوناگون به فعالیتهای خود ادامه میدهند تا هنگامی که مجمع مؤسس انجمن اصلی، با دعوت از فعالان اجتماعی علاقمند فراخوان شود.
درباره ویرایش دوازدهم کتاب
دستورنامه رابرت از زمان نخستین انتشار خود در سال ۱۸۷۶ تا کنون، بارها و بارها از سوی هنری مارتین رابرت، مؤلف اصلی، و بعدها، از سوی بازماندگان وی، به طور مرتب مورد بازنگری قرار گرفته است تا، به اصطلاح، به مسائل مستحدثه در قلمروی حقوق پارلمانی، پاسخهای روزآمد داده شود. به همین خاطر، ویرایش دوازدهم این کتاب که در سال ۲۰۲۰ در ایالات متحد آمریکا منتشر شد، نسبت به ویرایش یازدهم (۲۰۱۱) تفاوتهای دارد که در مقدمه کتاب، با جزئیات ذکر شده است. اما آنچه برای مخاطبان فارسی زبان، که ویرایشهای قبلی این کتاب را ندارند، مهم است این که این صفحهآرایی ویرایش دوازدهم با تمام ویرایشهای قبلی، به طور اساسی متفاوت است، به این معنا، که کل مطالب کتاب، مانند یک کتاب قانون یا یک قانون اساسی، شماره گذاری شده است و به این ترتیب، ارجاع و دسترسی به مطالب کتاب، بسیار آسانتر شده است.
علاوه براین، در ویرایش دوازدهم، قواعد نمونه برای برگزاری انواع مجامع الکترونیکی نیز ارایه شده است.
انتشار عمومی ویرایش دوازدهم کتاب دستورنامه رابرت، به خصوص در این برهه تاریخی از فرایند ملتسازی در کشور اهمیت مییابد که مستلزم آن است که تمام نخبگان سیاسی اجتماعی که خواهان حاکمیت مردم در چارچوب قانون عقلی هستند به نظامی از قواعد عقلی تمکین کنند که - به قول توماس جفرسون ـ بشریت هنوز بهتر از آن را خلق نکرده است.
خوشبختانه موجی از استقبال نخبگان سیاسی از قواعد بازی دموکراسی به راه افتاده است که روزنههای امید را در دل کسانی که در این تونل تاریک گرفتار شدهاند، روشن نگاه میدارد.
از آنجا که قرار است ویرایش دوازدهم دستورنامه رابرت به صورت عمومی منتشر شود، امکان در اختیار گذاشتن فایل پیدیافی این کتاب، فعلاً وجود ندارد. اما علاقمندانی که مایل به دریافت متن کاغاذی آن هستند، با تلفنهای ۸۸۹۱۱۰۱۷ و ۰۹۳۵۶۵۲۸۶۱۱، دفتر کادرها، تماس بگیرند تا متن کاغذی کتاب برای آنان ارسال شود.
در ادامه فهرست مطالب کتاب ارایه شده است:
فهرست مطالب ویرایش دوازدهم کتاب دستورنامه رابرت:
تجربه یک جهش فرهنگی 1
پیشگفتار مترجم 1
دانشفنی سازماندهی به مجامع تصمیمگیری 5
مهندس محمد عُطارِدیان 5
راهنمای استفاده از دستورنامه 9
قواعد رفتار عادلانه، مقدمه دکتر مصطفی معین 15
دستورنامه در خدمت ارتقای پروفشنگرایی 17
علم حقوق پارلمانی 25
دکتر عیسی امینی 25
ساخت «جامعه»: هم هدف هم وسیله 29
گروه حامیان تأسیس انجمن اصلی 29
زندگی جنگ نیست 31
پیشگفتار 1
خاستگاههای اولیه پارلمان انگلیس 2
تدوین رویه در پارلمان 5
انتقال رویه پارلمانی به آمریکا 6
راهنمای جفرسون 8
راهنمای کوشینگ 10
پیدایش دستورنامه رابرت 12
بازنگریهای بعدی 17
تأثیر رابرت 20
اصول زیربنایی قانون پارلمان 23
فصل ۱ 1
مجامع مشورتی: انواع و قواعد آن 1
بخش ۱. مجمع مشورتی 1
ماهیت مجمع مشورتی 1
انواع مجمع مشورتی 4
کاربرد قواعد پارلمانی تعدیلشده در کمیتهها و بوردهای کوچک 8
بخش۲. قواعد یک مجمع یا سازمان 8
منشور ثبتی 9
اساسنامه؛ آییننامه 10
دستورنامه 12
مقررات اجرایی 15
عرف 16
فصل 2 17
انجام کار در مجمع مشورتی 17
بخش ۳. مقررات و رویههای اساسی 17
ترکیب حداقلی مجمع مشورتی 17
الگوی تشریفات 19
دعوت به دستور؛ دستور کار 21
روشها طرح موضوع در مجمع 23
کسب و تخصیص صحن 24
بخش ۴. رسیدگی به یک پیشنهاد 27
نحوه طرح پیشنهاد در مجمع 27
بررسی یک پیشنهاد اصلی: مراحل اساسی 36
تصویب پیشنهاد یا اقدام بدون پیشنهاد با توافق عمومی 46
ارتباط پیشنهادهای دیگر با پیشنهاد اصلی 48
فصل ۳ 51
توصیف انواع پیشنهادها 51
در تمام دستهبندیها 51
بخش 5. دستهبندیهای اساسی؛ نظام اولویتبندی پیشنهادها 51
دسته پیشنهادها 51
پیشنهادهای ثانویه بهمثابه یک مفهوم بنیادین 52
بخش 6. توصیف پیشنهادها: تکی و دستهای 54
پیشنهادهای اصلی 54
پیشنهادهای فرعی 55
پیشنهادهای فوریتی 58
پیشنهادهای ضمنی 60
پیشنهادهایی که موضوعی را دوباره در برابر مجمع قرار میدهند 66
بخش 7. خصوصیات توصیفی استاندارد پیشنهادها 70
فصل ۴ 73
نشست و اجلاس 73
8. نشست، اجلاس، تنفس، و ختم جلسه 73
توضیح اصطلاحات 73
ارتباط مفاهیم 75
اعتبار اجلاس 78
بخش 9. انواع خاص نشستهای کاری 79
نشست عادی 79
نشست ویژه 82
نشست تعویقی 84
نشست سالانه 84
اجلاس غیرعلنی 85
اجلاس عمومی 86
نشستهای الکترونیک 87
فصل ۵ 91
پیشنهاد اصلی 91
بخش10. پیشنهاد اصلی 91
تمایز بین پیشنهاد اصلی اولیه و پیشنهاد اصلی ضمنی 91
خصوصیات توصیفی استاندارد 93
شکل پیشنهادهای اصلی 94
پیشنهادهای اصلی که در دستور نیستند 100
برخورد با پیشنهادهای اصلی 103
یادداشتهایی در خصوص شکل مثالهای سراسر کتاب 108
شکل و نمونه 109
اخطار قبلی برای پیشنهادها 110
پیشنهاد برای تصویب و پیشنهاد برای تأیید 113
فصل ۶ 115
پیشنهادهای فرعی 115
بخش11. تعویق نامشخص 115
ویژگیهای توصیفی استاندارد 115
قواعد و توضیح بیشتر 116
شکل و نمونه 117
بخش 12. اصلاح 118
ویژگیهای توصیفی استاندارد 119
قواعد و توضیح بیشتر(همراه با شکلها) 122
پر کردن جای خالی 148
بخش ۱۳ . ارجاع 155
ویژگیهای توصیفی استاندارد 156
قواعد و توضیحات بیشتر 159
شکل و نمونه 165
بخش14. تعویق مشخص 167
ویژگیهای توصیفی استاندارد 168
قواعد و توضیح بیشتر 170
شکل و نمونه 174
بخش15. کمیت مذاکره 177
خصوصیات توصیفی استاندارد 177
قواعد و توضیح بیشتر 179
شکل و نمونه 183
بخش ۱۶. کفایت مذاکره 184
خصوصیات توصیفی استاندارد 185
قواعد و توضیح بیشتر 188
شکل و نمونه 193
بخش 17. رویمیزگذاری 196
خصوصیات توصیفی استاندارد 196
قواعد و توضیح بیشتر 198
شکل و نمونه 202
فصل ۷ 205
پیشنهادهای فوریتی 205
بخش18. اخطار برنامهای 205
توصیف خصوصیات استاندارد 206
توضیح و قواعد بیشتر 207
شکل و نمونه 209
بخش 19. طرح تقاضای فوری 210
خصوصیات توصیفی استاندارد 211
قواعد و توضیح بیشتر 212
شکل و نمونه 213
بخش 20. تنفس 215
خصوصیات توصیفی استاندارد 215
قواعد و توضیحهای بیشتر 216
شکل و نمونه 217
بخش 21. ختم جلسه 217
خصوصیات توصیفی استاندارد 219
قواعد و توضیح بیشتر 220
شکل و نمونه 224
بخش22. تعیین زمان نشست تعویقی 225
خصوصیات توصیفی استاندارد 226
قواعد و توضیحهای بیشتر 227
شکل و نمونه 228
فصل ۸ 231
پیشنهادهای ضمنی 231
بخش 23. اخطار دستور 231
خصوصیات توصیفی استاندارد 231
توضیح و قواعد بیشتر 233
شکل و نمونه 237
بخش24. فرجام 239
خصوصیات توصیفی استاندارد 239
توضیح و قواعد بیشتر 242
شکل و نمونه 243
بخش 25 . تعلیق قواعد 243
خصوصیات توصیفی استاندارد 244
توضیح و قواعد بیشتر 244
شکل و نمونه 248
بخش26. مخالفت با بررسی یک موضوع 249
خصوصیات توصیفی استاندارد 249
قواعد و توضیحات بیشتر 250
شکل و نمونه 251
بخش 27. تفکیک موضوع 252
خصوصیات توصیفی استاندارد 252
توضیح و قواعد بیشتر 253
شکل و نمونه 256
بخش 28. بررسی بندبند 256
خصوصیات توصیفی استاندارد 257
توضیح و قواعد بیشتر 257
شکل و نمونه 259
بخش29. تشکیک آرا 260
خصوصیات توصیفی استاندارد 260
توضیح و قواعد بیشتر 261
شکل و نمونه 262
بخش30. پیشنهادهای مربوط به روشهای رأیگیری 262
خصوصیات توصیفی استاندارد 262
توضیح و قواعد بیشتر 263
بخش 31. پیشنهادهای مربوط به معرفی نامزدها 265
خصوصیات توصیفی استاندارد 266
توضیح و قواعد بیشتر 266
بخش32. تقاضای معافیت از وظیفه 268
خصوصیات توصیفی استاندارد 268
توضیح و قواعد بیشتر 269
بخش33. سؤالها و تقاضاها 270
خصوصیات توصیفی استاندارد 270
قواعد و توضیح بیشتر (همراه با شکلها) 271
فصل ۹ 279
پیشنهادهایی که مسئلهای را 279
دوباره در برابر مجمع طرح میکنند 279
بخش34. رویمیزبرداری 279
ویژگیهای توصیفی استاندارد 279
قواعد و توضیح بیشتر 280
شکل و نمونه 283
بخش 35. ابطال؛ اصلاح مصوبه 283
توصیف خصوصیات استاندارد 284
قواعد و توضیح بیشتر 286
شکل و نمونه 287
ابطال و حذف از صورتجلسات 288
بخش 36. خلع ید کمیته 288
خصوصیات توصیفی استاندارد 289
قواعد و توضیح بیشتر 290
شکل و نمونه 292
37. تجدیدنظر 292
خصوصیات توصیفی استاندارد 294
قواعد و توضیح بیشتر 298
شکل و نمونه 308
تجدیدنظر و درج در صورتجلسه 310
فصل ۱۰ 315
تجدید پیشنهادها؛ 315
پیشنهادهای تأخیری و نامربوط 315
بخش 38. تجدید پیشنهادها 315
شرایطی که مانع تجدید پیشنهادها در اجلاس بعدی میشوند 319
بخش 39. پیشنهادهای تأخیری و نامربوط 320
پیشنهادهای تأخیری 320
پیشنهادهای نامربوط 321
فصل ۱۱ 323
نصاب؛ دستور کار 323
و مفاهیم مرتبط 323
بخش40. نصاب 323
قواعد راجع به نصاب 323
روش اعمال الزام نصاب 326
جلب به مجمع 327
بخش 41. دستور کار؛ دستورات روز؛ اجندا یا برنامه 328
دستور کار عادی در انجمنهای معمولی 330
به دست گیری کار خارج از دستور درست 338
دستورات روز 339
اجندا یا برنامه 346
فصل ۱۲ 351
تخصیص صحن؛ مذاکره 351
بخش42. قواعد حاکم بر تخصیص صحن 351
تأیید عضو 351
تخصیص صحن وقتی بیش از یک نفر تقاضای صحن کند 352
قطع کلام عضوی که تخصیص صحن شده 357
بخش 43. قواعد ناظر بر مذاکره 359
خلاصهٔ رویههای لازم برای مذاکره 359
مدت و تعداد نطقها 361
تعدیل محدودیتهای کلی مذاکره 363
آداب مذاکره 365
قاعده علیه شرکت رئیس در مذاکره 367
موقعیتهای توجیهکننده مشاوره کوتاه خارج از مذاکره 368
اصول حاکم بر قابلیت مذاکره پیشنهادها 369
فصل ۱۳ 373
رأیگیری 373
بخش44. مبانی تعیین نتیجه اخذ رأی 373
رأی اکثریت ـ الزام اصلی 373
دوسوم آرا 373
تعدیلها در مبانی اساسی رایج برای تصمیم 375
رأی اکثریت نسبی 377
آرای مساوی و مواردی که رأی رئیس بر نتیجه اثر دارد 377
بخش ۴۵. رویه اخذ رأی 378
حقوق و تکالیف در اخذ رأی 378
روشهای معمولی اخذ رأی پیشنهادها 381
سایر روشهای اخذ رأی 383
فصل ۱۴ 401
معرفی و انتخاب نامزدها 401
بخش46. معرفی و انتخاب نامزدها 401
معرفی نامزدها 401
انتخابات 409
فصل ۱۵ 417
مقامات، صورتجلسه 417
و گزارش مقامات 417
بخش 47. مقامات 417
اصول مرتبط با احراز سمت 417
مسئولان منتخب 418
مقامها یا مشاوران انتصابی 432
سمتهای خالی 435
بخش 48. صورتجلسه و گزارش مقامات 436
صورتجلسه 436
گزارشهای مسئولان 443
فصل ۱۶ 449
بوردها و کمیتهها 449
بخش 49. بوردها 449
بورد اجرایی یک انجمن سازمانیافته 449
اعضای بورد به اعتبار سمت 451
مسئولان بوردها 451
تشکیلات زیرمجموعه بورد 452
انجام کارها در بوردها 453
بخش۵۰. کمیتهها 456
انتصاب کمیتهها 459
گردش کار در کمیته 465
بخش 51. گزارشهای بوردها و کمیتهها 468
عوامل عمومی مؤثر بر گزارشهای بورد و کمیته 468
گزارشهای بورد 474
شکل و دریافت گزارشهای کمیته بهطور کلی 475
روش ارائه و تعیین تکلیف گزارشهای کمیته در موارد خاص 477
گزارشهای شفاهی: گزارش طرفدار و اقلیت 487
بخش ۵۲. کمیته کل و شکلهای جایگزین آن 491
کمیته کل 492
شبه کمیته کل (بررسی انگار در کمیته کل) 497
رسیدگی غیررسمی 499
وسایل کمک به تبلور عقیده 500
فصل ۱۷ 503
نشستهای تودهای؛ 503
سازماندهی به یک انجمن دائمی 503
بخش 53. نشستهای تودهای 503
خصوصیات متمایز یک نشست تودهای 503
سازماندهی به یک نشست تودهای 504
انجام کار مشخصشده در فراخوان 507
ختم جلسه 510
مجموعهای از نشستهای تودهای؛ انجمن موقت 511
بخش 54. سازماندهی به انجمن دائمی 512
نخستین نشست سازمانی 512
کار کمیته آییننامه 514
دومین نشست سازمانی 515
بخش 55. ادغام، وحدت و انحلال انجمنها 519
ترکیب انجمنها 519
انحلال یک انجمن 520
فصل ۱۸ 523
آییننامه 523
بخش56. محتوا و ترکیب آییننامه 523
اهمیت و ماهیت آییننامه 523
کمیته تدوین آییننامه 524
محتوای مواد آییننامه 527
آییننامه نمونه 538
بعضی از اصول تفسیر 542
بخش57. اصلاح آییننامه 545
روش برخورد با اصلاحیههای آییننامه 546
اصلاح یک اصلاح پیشنهادی به آییننامه 548
دادن اخطار اصلاحیه 549
زمانی که اصلاح آییننامه اجرایی میشود 550
عنوانها، سرفصلها، و شمارهٔ بخشها و مادهها 551
فصل ۱۹ 553
کنوانسیونها 553
بخش 58. کنوانسیونهای نمایندگان 553
شرایط اساسی در آییننامهها 554
اعضای کنوانسیون و جانشینها 555
پیشنشستها 558
بخش 59. سازماندهی به کنوانسیون انجمن مستقر 559
پیشتدارک 559
خدمات پارلمانتارین 560
رویه رسمی سازماندهی در کنوانسیون 561
کمیته اعتبارنامهها 562
کمیته قواعد اجرایی 568
کمیته برنامه 574
کمیته تدارکات کنوانسیون 579
کمیته قطعنامهها 581
بخش60. کنوانسیونهای غیر انجمن دائمی 587
فصل ۲۰ 589
رویههای انضباطی 589
بخش 61. انضباط اعضا و مهمانان 589
تخلفهای حین نشست 590
تخلفهای بیرون از نشست؛ محاکمهها 594
بخش ۶۲. عزل از سمت و جبرانهای دیگر برای ترک وظیفه یا سوء رفتار 595
جبران سوءاستفاده رئیس از اختیارت در جریان نشست 595
عزل از سمت 598
بخش ۶۳: بازجویی و محاکمه 599
حقوق انجمن و متهم 600
مراحل یک روند انضباطی منصفانه 601
کمیته انضباطی 612
پیوست 615
نمونه قواعد برای نشستهای الکترونیک 615
سناریوی الف: کاربرد امکانات کامل سرویس نشست اینترنتی 616
نمونه مقررات آییننامه برای سناریوی الف 618
نمونه قواعد برای سناریوی الف 618
سناریوی ب: کنفرانس تلفنی با اخذ رأی اینترنتی و اشتراکگذاری اسناد 621
نمونه مقررات آییننامه برای سناریوی ب 621
نمونه قواعد برای نشستهای الکترونیکی برای سناریوی ب 622
سناریو پ: بعضی اعضا از طریق تلفن و بقیه حضوری در جلسه شرکت میکنند 624
نمونه مقررات آییننامه برای سناریوی پ 624
نمونه قواعد برای نشستهای الکترونیکی برای سناریوی پ 624
سناریوی ت: نشست تلفنی بدون پشتیبانی اینترنت 626
نمونه مقررات آییننامه برای سناریوی ت 626
نمونه قواعد برای نشستهای الکترونیکی برای سناریوی ت 627