چشم‌انداز «خانه مانا»: تشکیل اتحادیه انجمن‌های محلی توسعه‌پایدار براساس قواعد دموکراسی

انجمن «خانه مانا» در مرحله نوین

سابقه قعالیت انجمن خانه مانا به سال‌ها قبل برمی‌گردد که خانم نسیم حسینی بنیان‌گذار اولیه آن، دامن همت بالا زد تا اهالی ساکن در محله «دهکده» را که در حاشیه شهر کردان کرج قرار دارد، دور هم جمع کند تا با کمک هم نسبت به گردآوری زباله و مدیریت سگ‌های ولگرد در محله اقدام کنند. اقدامات خانم نسیم حسینی طی آن‌ سال‌ها می‌تواند دستمایه یک سریال تلویزیونی جالب باشد.

اما مرحله دوم فعالیت «انجمن خانه مانا»‌ از روز جمعه ۱۳ بهمن ۱۴۰۲ شروع شد که مجمع بنیان‌گذاران آن، در منزل خانم حمیرا شهاب‌پور دور هم جمع شدند و اساسنامه جدید انجمن را طبق قواعد دموکراسی (دستورنامه رابرت) تدوین و تصویب کردند. شکل‌گری این مرحله از فعالیت انجمن خانه مانا، مدیون آقای دکتر فرنود قمصری است که پیش از آن‌، از طریق مشارکت فعال در تأسیس انجمن توسعه ایران (اتا) بر اساس قواعد دموکراسی، با این قواعد آشنا شده بود و موفق شد سایر تصمیم‌گیران انجمن خانه مانا را مجاب سازد که اجازه دهند مجامع انجمن در چارچوب قواعد دموکراسی و با مدیریت مربی این قواعد اداره شود.

خوشبختانه تمام اعضای حاضر در مجمع مؤسس انجمن خانه مانا کتاب دستورنامه رابرت را به عنوان مرجع پارلمانی انجمن خود انتخاب کردند و متعهد شدند که طبق قواعد دموکراسی که در این کتاب تشریح شده است، رفتار کنند.

خاطر نشان می‌کند که مجموعه این قواعد به مثابه یک نظام منسجم حقوقی فوق‌العاده انعطاف پذیر است و اعضای هر انجمن به سادگی می‌توانند قواعد اولیه را متناسب با نیازهای خود تعدیل و اصلاح یا حتی ابطال کنند.

در طول یک سال گذشته، انجمن خانه مانا دستاورهای زیادی کسب کرده است که موضوع این نوشته نیست. از نقطه‌نظر این نوشته، مهم‌ترین دستاورد این بود که طی برگزار ۱۲ نشست، اعضای پروفشنال (حرفه‌ای) انجمن شناسایی شدند و به ویژه، تصمیم‌گیری گروهی در چارچوب قواعد دمکراسی را به صورت دسته‌جمعی تمرین کردند.

به نظر می‌رسد دستاورد بسیار مهم این تجربه یکساله این بود که اعضای پروفشنال این انجمن، به مرور به این اطمینان رسیدند که اگر جمعی در چارچوب قواعد دمکراسی، و به خصوص، با توجه به تجربه‌های ناشی از۱۵ سال تلاش برای به کارگیری این قواعد در مجامع ایرانی، اداره شود، وجود اختلاف نظر و اختلاف سلیقه و اختلاف منافع، نه فقط کار جمعی را مختل نمی‌کند، بلکه سبب خواهد شد تا تمام تصمیم‌ها، در روند یک مشورت واقعی، به صورت همه جانبه مورد بررسی قرار بگیرد و به این ترتیب، سطح اعتماد و احترام متقابل در چنین مجامعی، به صورت مستمر ارتقا خواهد یافت.

با توجه به همین نکات است که می‌توان اهمیت مصوبه دوازدهمین نشست ماهانه انجمن خانه مانا را دریافت.

چشم‌انداز «خانه مانا»: تشکسل اتحادیه انجمن‌های محلی توسعه‌پایدار براساس قواعد دموکراسی

در دوازدهمین نشست ماهانه انجمن «خانه مانا» که صبح روز جمعه ۵ بهمن ماه ۱۴۰۳ دردفتر کارگاه‌های آموزش دستورنامه رابرت (دفتر کادرها) برگزار شد، روند تدوین برنامه استراتژیک این انجمن کلید خورد.

در ابتدای این نشست، خانم نسیم حسینی دبیر انجمن، پیش‌نویس صورتجلسه نشست قبل را قرائت کرد. این صورتجلسه بدون تصحیح به تصویب رسید.

بعد از استماع گزارش مستولان انجمن، خانم دنا رحیم‌پور مسئول کمیته مالی، خانم شراره مامبیگی مستول کمیته برگزرای کارگاه آموزشی برای اهالی محل، و خانم نسیم حسینی مسئول کمیته عضویت، گزارش‌های خود را ارایه داند و پیشنهادهای آنان در دستور قرار گرفت و بررسی و تعیین تکلیف شد.

در ادامه، پیشنهاد آقای دکتر غلامرضا باقری مبنی بر تعویق نامشخص پیشنهاد تشکیل کمیته‌ی کمک به مستمندان محل تصویب شد و این پیشنهاد تعویق نامشخص شد.

برای تدوین برنامه استراتژیک انجمن خانه مانا، پیشنهاد قیام به کمیته به تصویب رسید و کمیته یک نفره‌ای متشکل از آقای داود حسین تشکیل شد تا بر اساس مطالبی که در کمیته کل مطرح خواهد شد، پیش‌نویس برنامه استراتژیک انجمن خانه مانا را تهیه و برای تصویب به مجمع انجمن ارایه کند.

استراتژی انقلاب است؛ سایر چیزها؛ تاکتیک

در جریان بررسی و تدوین برنامه استراتژیک انجمن خانه مانا، رویکردهای مختلف نسبت به تفکر و برنامه‌ریزی استراتژیک مورد بررسی قرار گرفت و خاطر نشان شد که در بیشتر رویکردها، برنامه‌ریزی استراتژیک چیزی نیست حز تدوین یک برنامه بلند مدت برای یک سازمان مفروض.

در ادامه نظر یک نظریه‌پرداز تفکر استراتژیک به نام «گری هامل»‌ مورد بررسی قرار گرفت که طبق نظر وی، ویژگی تفکر و برنامه‌ استراتژیک این است که بتواند ساختارهای موجود را به صورت بنیادین متحول سازد. اگر یک برنامه ریزی منجر به تحولات بنیادین در ساختارهای موجود نشود، نمی‌تان نام آن را استراتژیک نامید.

در دوازدهمین نشست انجمن خانه مانا، جنبه‌های مختلف نظریه گری همل در باره تفکر استراتژیک مورد بررسی قرار گرفت و به عنوان نمونه‌ای از تفکر استراتژیک، به سربرآوردن دو پارادایم نوین در دو صنعت خودروسازی و داروسازی اشاره شد که براساس آن‌ها، هر خودرو برای سفارش دهنده خاص مونتاژ می‌شود و نیز هر دارو برای یک بیمار خاص وارد چرخه تولید می‌شود.

به اعتقاد گری همل، سربرآوردن این دو پارادایم متفاوت در دو صنعت خودرو‌سازی و دارو‌سازی، دو نمونه از پیامدهای تفکر استراتژیک است.

در چارچوب چنین رویکردی نسبت به تفکر استراتژیک است که گری‌ همل، به مدیران بنگاه‌های اقتصادی توصیه‌هایی می‌کند تا موانع بروز و رشد تفکر استراتژیک در سازمان‌های تحت مدیریت خودشان را برطرف سازند.

در ادامه‌ی بررسی برنامه استراتژیک انجمن خانه مانا، این مسئله مورد تأکید قرار گرفت که تأسیس انجمن‌های محله‌ای بر اساس قواعد دموکراسی نیز مستلزم خلق یک پارادایم نوین است و در نتیجه، فعالان اجتماعی پروفشنال که ضرورت تأسیس چنین انجمن‌هایی را درک کرده‌اند ناگزیرند از طریق روند طاقت‌فرسای آزمون و خطا، روش‌های بهینه تأسیس انجمن‌های محلی بر اساس قواعد دموکراسی در کشوری با سوابق طولانی فرهنگ استبدادی را کشف کنند.

از یک منظر، تجربه‌های انجمن خانه مانا در طول یک سال گذشته، همه، در راستای کشف روش‌های بهینه تأسیس انجمن‌های محلی توسعه پایدار براساس قواعد دموکراسی بوده است.

چشم‌انداز و هدف

در ادبیات برنامه‌‌ریزی استراتژیک، تمایز بین دو مفهوم «چشم‌انداز» و «هدف» شناخته شده است. در حالی که یک هدف باید مشخص، قابل‌اندازه‌گیری، قابل دسترسی، واقع‌بینانه و براساس زمان‌بندی باشد، «چشم‌انداز» هدفی است در دور دست که جهت حرکت به سوی هدف غائی را نشان می‌دهد.

در دوازدهمین نشست ماهانه انجمن خانه مانا، بعد از ذکر مثال‌هایی برای تشریح تمایز بین دو مفهوم «چشم‌انداز» و «هدف»، متن زیر به عنوان «چشم‌انداز» انجمن خانه مانا مطرح شد که با اجتماعی عمومی به تصویب رسید:

چشم‌انداز خانه مانا عبارت است از: «تشکیل اتحادیه انجمن‌های محلی توسعه پایدار بر اساس قواعد دموکراسی»

در چارچوب این چشم‌انداز، هر انجمن محلی که بر اساس قواعد دموکراسی تشکیل می‌شود، استقلال سازمانی خود را حفظ خواهد کرد و مجمع هر انجمن محلی برای توسعه پایدار در سطح محله تصمیم خواهد گرفت. اما از آنجا که بسیرای از موانع توسعه باید در سطح ملی حل و فصل شود، اتحادیه انجمن‌های محلی توسعه‌ پایدار که براساس قواعد دموکراسی فراخوان و تأسیس خاهد شد، نسبت به شناسایی و رفع آن موانع در سطح ملی اقدام خواهد کرد.

واقعیت این است که در حال حاضر شرایط اجتماعی برای تأسیس انجمن‌های محلی بر اساس قواعد دموکراسی فراهم نیست. اما فعالان اجتماعی پروفشنال وظیفه دارند با صبوری، بردباری، پیگیری و از خودگذشتگی نسبت به فراهم ساختن این شرایط اقدام کنند تا هنگامی که شرایط اجتماعی به صورت ناگهانی متحول می‌شود، بتوانند نسبت به استقرار ساختارهای جدید در سطح ملی اقدام کنند.