تحلیل نمونه دستورنامه انجمن معتادان گمنام (جنبش پاکان) - قسمت اول

راهنمای سرویس‌های محلی در معتادان گمنام

معتادان گمنام [1] - که در ایران هم به ان.ای معروف شده‌اند که حروف اول دو کلمه انگلیسی نارکاتیکس انانیمس (به معنای معتادان گمنام) هستند - به رغم آنکه در آمریکا تأسیس شد، یک انجمن دوستانه بین‌المللی است که در بسیاری از کشورهای جهان و از جمله در ایران شعبه دارد. این انجمن‌، مثل تمام انجمن‌ها و سازمان‌هایی که طبق قانون عرفی پارلمان (که روایت مکتوب آن در کتاب دستورنامه رابرت آمده) شکل‌ می‌گیرند، بر رأی تک تک اعضای خود استوار است که در پائین‌ترین سطح، یعنی در گروه‌های بهبودی دور هم جمع می‌شوند تا به سایر معتادانی که ترک مصرف می‌کنند، مدد برسانند. با توجه به همین خصوصیت است که می‌توان گفت انجمن معتادان گمنام ایران با بیش از ۴۰۰ هزار عضو، دومین تشکیلات در تاریخ معاصر ایران است که بدنه‌اش رأس آن را می‌سازد و نه بر عکس.

اینکه چطور می‌‌شود سازمان‌هایی با هزاران هزار عضو ایجاد کرد که تک تک اعضای آن با حقوق واقعاَ برابر سرنوشت کل سازمان را تعیین کنند و رهبران سازمان نه برای ریاست و حکومت بر اعضا، بلکه واقعاَ برای خدمت به آنان انتخاب شوند، از جمله، به دانش فنی بسیار پیچیده‌ای نیاز دارد که خوشبختانه در قالب کتاب دستورنامه رابرت در اختیار فارس‌زبانان نیز قرار گرفته است. اهمیت تاریخی جنبش پاکان در تاریخ معاصر ایران از جمله در این است که اعضای این انجمن، در جریان عمل با بسیاری از قواعد و رویه‌های اداره چنین سازمان‌هایی آشنا شده‌اند و می‌توانند این تجربه‌ها را به سایر هموطنان خود نیز منتقل کنند. با این همه، مرور ترجمه فارسی کتاب «راهنمای سرویس‌های محلی در معتادان گمنام» نشان می‌دهد به رغم تلاش دلسوزانه و حسن نیت کسانی که این اثر ارزشمند را به فارسی ترجمه کرده‌آند، اما به دلیل نا‌آشنایی با کتاب نسبتاَ پیچیده دستورنامه رابرت به زبان اصلی، در انتقال درست برخی از مفاهیم کلیدی در بخش آخر این کتاب دچار خطاهایی شده‌اند که می‌تواند مانع ارتقای کیفیت مدیریت و رهبری این سازمان شود. به همین دلیل نکاتی که در کارگاه‌های روز سه‌شنبه برای اعضای محدود این کارگاه تشریح می‌شود، ارزش آن را دارد که از این طریق در اختیار تمام اعضای انجمن معتادان گمنام قرار بگیرد و تمام علاقمندان به فعالیت‌های انجمنی و شرکتی نیز با این تجربه‌های ارزشمند آشنا شوند.

خصوصیات جزوه‌ی راهنمای سازمان‌ها
معمولاً تمام سازمان‌ها و انجمن‌ها‌ی جدی، مجموعه قواعد خود را در کتابچه‌ای تحت عنوان اساسنامه/آئین‌نامه تدوین می‌کنند و آخرین ویرایش آن را در اختیار تک تک اعضای خود قرار می‌دهند. چرا که هر عضو باید با تمام آن قواعد آشنا باشد و اجازه ندهد که در کل فعالیت‌های سازمان یک رفتار خلاف قواعد مورد قبول اعضا صورت بگیرد. با این همه، اگر یک سازمان کمی بزرگ شود و تقسیم کار در آن افزایش یابد، برای اکثریت اعضای غیرستادی سازمان آشنایی و به خاطر سپردن تمام مفاد آئین‌نامه‌های گوناگون سازمان دشوار خواهد شد و به همین خاطر، این سازمان‌ها معمولاً کتابچه‌ی راهنمایی را تدوین می‌کنند که تمام قواعد و رویه‌های مورد نیاز تمام اعضا به زبان ساده در آن‌ها تشریح شده است. «راهنمای سرویس‌های محلی در معتادان گمنام» نیز دقیقاَ همین هدف را دنبال می‌کند و هر عضو انجمن باید یک نسخه از آن را دم دست داشته باشد و طبق رویه‌های تشریح شده در آن رفتار کند. این روز‌ها، تمام اعضای تمام انجمن‌ها می‌توانند به سادگی این نوع کتابچه‌ راهنمای سازمان‌های مشابه خودشان را از طریق اینترنت بیابند و به آن‌ها مراجعه کنند.

کتابچه راهنمای سرویس‌های محلی در معتادان گمنام که با عنوان «راهمانی خدمات محلی در معتادان گمنام» به زبان فارسی ترجمه شده و در ۱۱۳ صفحه و در قطع آ‌۴ انتشار یافته، از فصل‌های زیر تشکیل شده است:
 نموداد ساختار سرویس ان.ای
 پیشگفتار
 دوازده مفهوم
 تأسیس کمیته‌های ان.ای
 گروه ان.ای
 کمیته سرویس ناحیه‌‌ای
 تقسیم کمیته‌های سرویس ناحیه‌ای
 کمیته‌ سرویس‌های کلان‌شهری
 کمیته سرویس منطقه‌ای
 مراکز سرویس محلی
 نمونه دستورنامه
 بولتن (شماره جولای ۲۰۱۰) مالکیت فکری ان.ای
 اصطلاح‌نامه

نمودار ساختار سرویس ان.ای

نمونه دستورنامه
همانطور که پیشتر گفته شد، قرار است در نشست‌های کارگاه‌های سه‌شنبه‌های دفتر کادرها، فقط «نمونه دستورنامه» انجمن معتادان گمنام که در ۸ صفحه آخر کتاب راهنمای خدمات محلی آمده، مورد بررسی قرار بگیرد. برای ادامه بحث، ابتدا، متن انگلیسی بند اول این بخش از کتاب عیناً نقل می‌شود و در ادامه، تک تک مفاهیم مندرج در این بند تحلیل و بررسی خواهد شد:

SAMPLE RULES OF ORDER

On the following pages, you’ll find a simple set of rules of order. They have been adapted from Robert’s Rules of Order, Newly Revised, which in turn are based on the Rules of the US House of Representatives. These sample rules differ in some details from Robert’s Rules; to cover such differences, your committee may wish to make a blanket decision to accept these rules as authoritative. In countries where Robert’s Rules of Order are not in common use and where some other body of parliamentary rules is more commonly used by deliberative assemblies, service committees may want to consider adapting these rules so that they conform to those commonly in use in their own lands.

و اما ترجمه این بند:

نمونه دستورنامه

در صفحات آتي، مجموعه‌ي ساده‌اي از دستورنامه را ملاحظه خواهيد كرد. آن‌ها از كتاب دستورنامه رابرت، بازنگري جدید، اقتباس شده‌اند، كه آن‌ها نيز، به نوبه خود، مبتني برقواعد مجلس نمايندگان ايالت متحد امريكا هستند. اين نمونه‌ي قواعد در بعضي از جزئيات با قواعد رابرت تفاوت دارند؛ براي برخورد با چنين تفاوت‌هايي، كميته شما مي‌تواند يك تصميم كلي براي پذيرش اين قواعد به عنوان قواعد معتبراتخاذ كند. در كشورهايي كه استفاده از دستورنامه رابرت رواج ندارد و مجامع مشورتي از مجموعه‌ي ديگري از قواعد پارلماني كه رواج بيشتري دارند، استفاده مي‌كنند، كميته‌هاي خدماتي مي‌توانند اين قواعد را تعديل كنند تا با قواعدي كه در سرزمين‌هان خودشان رواج دارند هماهنگ شوند. (توجه: ترجمه نهایی نیست)

یکبار دیگر ترجمه فوق را با دقت بخوانید و به این پرسش‌ها بیاندیشید:

۱ - دستورنامه چیست؟ و نمونه دستورنامه چه معنایی دارد؟ و فرق آن با اساسنامه/آئین‌نامه در چیست؟

۲ - اگر در صفحات آتی، مجموعه ساده‌ای از دستورنامه آمده است، مجموعه کامل و پیچیده‌ی ان چیست؟ و از کجا می‌توان به آن‌ها دسترسی داشت؟ و به چه درد می‌خورند؟

۳ - کتاب دستورنامه رابرت (یا رابرتس روولز آو اوردر)‌ چیست؟ بازنگری جدید آن یعنی چه و چه معنایی دارد؟ و به طور کلی، قواعد این کتاب با قواعد مجلس نمایندگان ایالات متحد آمریکا چه ارتباطی دارند؟ خود آن قواعد از کجا پیدا شده‌اند؟ چه کسی آن‌ها را تدوین کرده است و چه اهمیتی دارند؟ و چرا در ترجمه فارسی به جای «قواعد نظام» از معادل «دستورنامه» استفاده شده است؟

۴- اگر بین این نمونه دستورنامه با دستورنامه رابرت تفاوت‌هایی وجود دارد، این تفاوت‌ها در چیست؟ و کمیته‌های تشکیلات ان.ای چگونه می‌توانند برای پذیرش این قواعد یک تصمیم جامع اتخاذ کنند؟

۵ - در ایران که تا قبل از ترجمه کتاب دستورنامه رابرت به فارسی این قواعد ناشناخته بودند، اعضای انجمن معتادان گمنام از کدام دسته از قواعد پارلمانی استفاده می‌کردند؟ و آیا قواعد مجلس ایران، از این جهت به درد می‌خورند و با نمونه دستورنامه هیچ همخوانی‌ای دارند؟

۶. اساساً این سؤال قابل طرح است که در کدام کشورها مشابه این قواعد وجود دارد؟ و چرا نویسندگن این کتابچه راهنما به ذهنشان هم خطور نکرده است که در کشورهایی مثل چین، روسیه، کشورهای خاورمیانه اساساً حق و حقوق پارلمانی به معنایی که در آمریکا و سایر کشورهای با فرهنگ آنگلوساکسونی رواج دارد، شناخته شده نیست؟

این‌ها نمونه‌‌هایی از سوالاتی است که هر عضو کنحکاو انجمن معتادان گمنام در ایران، فقط با خواندن بند اول «نمونه دستورنامه» انجمن متبوع خود، می‌توانسته با آن‌ها مواجه شود. این نوشته در ادامه به همین سؤال‌ها می‌پردازد.

ادامه در قسمت دوم، که به زودی در همین وب‌جا منتشر خواهد شد. . .