در تدارک مرحله سوم

در تدارک مرحله سوم

در پیشگفتار بیستمین دفتر «خاطرات زیرخاکی»، ویژه مهر ماه ۱۴۰۲، مراحل سه‌گانه «جهش فرهنگی» مورد بررسی قرار گرفت. در پیشگفتار این دفتر، ضمن مرور خطوط کلی مراحل سه‌گانه «جهش فرهنگی»، برنامه‌های در دست اجرا برای تدارک سومین مرحله «جهش فرهنگی» توصیف می‌شود. با این هدف که آن گروه از فعالان اجتماعی پروفشنال که خود را در سرنوشت این «جهش فرهگی» سهیم می‌دانند در جریان این اقدامات قرار بگیرند و در حد توان خود به تقویت و تعمیق این «جهش فرهنگی» مدد برسانند.

در باب «جهش فرهنگی»

منظور از «جهش فرهنگی»، به اختصار، عبارت است از تلاش‌های دسته جمعی گروهی از فعالان اجتماعی پروفشنال برای شناسایی، فراگیری و درونی‌سازی نظام معنایی که به مثابه فرهنگ برای بازی در چارچوب قانون عام پارلمانی به مثابه قانون عام سازمان‌دهی به جوامع مدرن لازم است. این نظام معنایی در مهد خود طی قرون متمادی و بدون طرح قبلی ساخته و پرداخته شد. اما تجربه «جهش فرهنگی» در ایران معاصر، تلاشی است مستمر و مبتنی بر آزمون و خطا برای پیوند زدن آن نظام معنایی با نظام معنایی جامعه مقصد در یک دوره کوتاه مدت.

در باب مراحل سه‌‌گانه «جهش فرهگی»

از نخستین روز جدید‌ترین مواجهه‌ی ایرانیان [1] با قانون عام پارلمانی (به نحوی که در دستورنامه رابرت توصیف شده است)، یعنی از روز سه‌شنبه ۲۱ فروردین ۱۳۸۶ تا امروز، می‌توان روند آشنایی هرچه بیشتر گروهی از فعالان اجتماعی پروفشنال با قانون عام پارلمانی را به سه مرحله متمایز تقسیم کرد.

نخستین گروه از فعالان اجتماعی که از روز یکشنبه ۱۷ اردیبهشت ماه ۱۳۹۱ در کارگاه هم‌اندیشی عرف پارلمانی شرکت کردند، و قرار است با فراخوان مجمع مؤسس «انجمن اصلی» فعالیت خود را ادامه دهند، به صورت نمادین مراحل سه‌گانه «جهش فرهنگی» در ایران معاصر را به نمایش گذاشته‌اند. شرح فعالیت آن گروه در کتاب «تجربه یک جهش فرهنگی : روزشمار جریان اصلی » توصیف شده است.

در باب خصوصیات مرحله اول

نخسیتن دوره فعالیت «کارگاه هم‌اندیشی عرف پارلمانی» که تا تاریخ یکشنبه ۲۳ شهریور ماه ۱۳۹۳ (۴۹ نشست) ادامه یافت، کم و بیش، مهم‌ترین خصوصیات نخستین مرحله از تجربه جهش فرهنگی را به نمایش می‌گذارد: روخوانی تدریجی متن کتاب قانون، آشنایی تدریج با مفاهیم و اصطلاحات و کارکرد آن‌ها، آشنایی تدریجی با قواعد، به صورت جداگانه، و تمرین گروهی آن‌ها، تا سرانجام درک قانون عام پارلمانی به مثابه یک کلیت منسجم و یک‌پارچه و یک فعالیت کامل و تمام به مثابه تصمیم‌گیری گروهی طراز نوین و مدرن.

بدیهی است که همزمان با برگزاری نشست‌های «هم‌اندیشی عرف پارلمانی» کارگاه‌های متعدد دیگری با حضور گروه‌های دیگری از فعالان اجتماعی پروفشنال در دفتر کارگاه‌های آموزش دستورنامه رابرت برگزار می‌شد و به این ترتیب، تجربه‌های به دست آمده از آزمون و خطاهایی تجربی در تمام این نشست‌ها به مثابه یک جریان به هم پیوسته مبادله و انباشت می‌شد.

در باب خصوصیات دومین مرحله

دومین دوره از فعالیت نخستین گروه فعالان اجتماعی که به همت آنان نخستین کارگاه «هم‌اندیشی عرف پارلمانی» در ایران معاصر فعالیت خود را روز ۱۷ اردیبهشت ۱۳۹۱ آغاز کرده بود، روز یکشنبه ۱۹ اسفند ۱۳۹۷ آغاز شد و تا پنجاهمین نشست این گروه که روز سه‌شنه ۲۷ تیر ماه ۱۴۰۲ برگزار شد، ادامه یافت. این دوره از فعالیت این گروه، با عنوان‌ گروه حامیان تأسیس «انجمن اصلی»، نیز، به نحوی، مهم‌ترین خصوصیات دومین مرحله تجربه جهش فرهنگی را به نمایش می‌گذارد: این که بهترین روش آموزش، تمرین و ترویج قانون عام پارلمانی، در فرهنگ ایرانیان این است که روند تأسیس و اداره یک جامعه/انجمن/سازمان از راهنمایی و همکاری فردی استفاده شود که به این قواعد مسلط باشد، و مهم‌تر، علم حقوق پارلمانی را هم به خوبی بفهمد، و در واقع، به عنوان مترجم بتواند زبان فرهنگی ایرانیان را به زبان این قواعد، و برعکس، ترجمه کند.

بدیهی است که همزمان با برگزاری نشست‌های دومین مرحله از فعالیت «گروه حامیان تأسیس انجمن اصلی» کارگاه‌های آموزشی متعدد دیگری با حضور فعالان اجتماعی پروفشنال در دفتر کادرها برگزار شد و به این ترتیب تعداد نسبتاً قابل توجهی از فعالان اجتماعی پروفشنال، کم و بیش، با این قواعد آشنا شدند و به ضرورت ترویج این قواعد در سطح ملی باور عمیق پیدا کردند.

گفتنی است که در هر یک از نشست‌های گروه حامیان تأسیس «انجمن اصلی» دست کم نام ۵ فعال اجتماعی پروفشنال که از طریق شرکت در کارگاه‌های آموزش دستورنامه رابرت با این قواعد آشنا می‌شدند، به تصویب می‌رسید و از آنان برای شرکت داوطلبانه در نشست‌های علنی گروه حامیان تأسیس انجمن اصلی می‌شد تا از نزدیک در جریان تدوین اسناد مورد نیاز برای تأسیس انجمن اصلی قرار بگیرند تا با ذهن آماده در نخستین نشست مجمع مؤسس انجمن اصلی شرکت کنند.
همان‌طور که گفته شد، گروه حامیان تأسیس انجمن اصلی در پنجاهمین نشست خود به یک کمیته سه نفره مرکب از آقایان مهدی جمالی بحری، محمد‌حسینی بنی‌اسدی و داود حسین مأموریت داد تا در زمان مناسب، نخستین نشست مجمع مؤسس انجمن اصلی را فرابخواند. به این ترتیب می‌توان تأسیس «انجمن اصلی» را آغاز سومین مرحله «جهش فرهنگی» تلقی کرد.

در باب خصوصیات سومین مرحله

باید منتظر ماند و خصوصیات سومین مرحله «جهش فرهنگی» را بعد از طی شدن آن تشریح و توصیف کرد. اما اگر درست باشد که انسان‌ها ـ دست کم تا حدودی ـ در ساختن آینده خود نقش دارند، در آن صورت می‌توان خطوط کلی سومین مرحله جهش فرهنگی را تخیل کرد.

«پیش‌نویس بیانیه تأسیس انجمن اصلی» که در آخرین نشست‌های گروه حامیان تأسیس انجمن اصلی به تصویب رسیده است و قرار است به مدعوان به مجمع مؤسس انجمن اصلی تقدیم شود، در قالب ۶ تز، ضررت تأسیس انجمن اصلی را تشریح کرده است که در واقع می‌توان آن‌ها رابه مثابه عمده‌ترین خصوصات سومین مرجله جهش فرهنگی نیز تلقی کرد:

پیش‌نویس بیانیه تأسیس انجمن اصلی

۱. از آنجا که تمام سازمان‌های مدرنی که طی سده اخیر در ایران معاصر شکل گرفته‌اند، بر مبنای اساسنامه/قانون اساسی تأسیس شده‌اند؛

۲. از آنجا که آشنایی با علم حقوق پارلمانی، ادامه تلاش ملت ایران برای ساختن جامعه‌های مدرن بر اساس قانون اساسی/اساسنامه است؛

۳. از آنجا که آشنایی ملی با علم حقوق پارلمانی امکان فهم کاستی‌ها و نواقص موجود در ساختارهای ناقص فعلی را فراهم می‌آورد؛

۴. از آنجا که بهترین روش برای فراگیری علم حقوق پارلمانی مشارکت در تأسیس جامعه/انجمن/سازمان بر اساس قواعد عقلی و منطقی قانون عام پارلمانی است؛

۵ از آنجا که اصلاحات ساختاری ساختارهای فشل موجود مستلزم بازآفرینی تدریجی آن‌ها بر اساس علم حقوق پارلمانی است؛

۶. و از آنجا که این بازآفرینی مستلزم آن است که حاملان این اصلاحات مهارت لازم برای انجام برنامه‌های اصلاحی خود را فرا گرفته باشند؛

از همین‌رو این پیشنهاد به تصویب می‌رسد که انجمن اصلی با هدف‌های زیر تأسیس شود:

یک. آموزش، تمرین و ترویج قانون عام پارلمانی و علم حقوق پارلمان در جریان تأسیس و مدیریت انجمن اصلی

دو. شناسایی مشکلات ساختاری سازمان‌های موجود در پرتو علم حقوق پارلمانی

سه. کسب مهارت‌های لازم برای اصلاح این مشکلات و تلاش برای بازآفرینی ساختارهای موجود بر اساس مهارت‌های کسب شده.

با این حساب می‌توان انتظار داشت که سومین مرحله جهش فرهنگی با مشارکت تمام فعالان اجتماعی که به هدف سه‌وجهی «انجمن اصلی» باور عمیق پیدا کرده‌اند، و بسیار مهم‌تر، به جای وحدت ایدتولوژی، به وحدت متدولوژی رسیده‌اند و می‌توانند و می‌خواهند، در چارچوب قواعد جامع و کامل و عادلانه، به رغم اختلاف نظرات عمیق، ضمن رقابت با هم همکاری کنند، آغاز شود. بدیهی است که سرنوشت این فعالیت گروهی را فعالت تک‌تک اعضای آن گروه در یک همکاری کاملاً‌دموکراتیک رقم خواهد زد.

در تدارک سومین مرحله

واقعیت این است که گردهمایی آن گروه از فعالان اجتماعی پروفشنال که طی بیش از ده‌ سال اخیر کم و بیش با دستورنامه رابرت آشنا شده‌اند و خودشان را در سرنوشت این جهش فرهنگی شریک می‌دانند، در چارچوب یک انجمن چتر ماند، با نام موقت «انجمن اصلی»، مستلزم آمادگی نسبی شرایط روحی‌اجتماعی است که در حال حاضر فراهم نیست. علاوه بر این، فعالان اجتماعی که در مقاطع متفاوت با دفتر کارگاه‌های آموزش دستورنامه رابرت ارتباط داشته‌اند، تحت تأثیر مراحل گوناگون جهش فرهنگی، تلقی‌های متفاوتی نسبت به علم حقوق پارلمانی و قانون عام پارلمانی دارند و لازم است به حداقلی از درک مشترک برسند. از همین رو، اقداماتی در دست اجراست تا زمینه برای دعوت از فعالان اجتماعی پروفشنال برای مشارکت در تأسیس نخستین انجمن ایرانی طراز نوین در سطح ملی فراهم شود. عمده‌ترین این برنامه‌ها عبارتست از:

۱. انتشار کاغدی ویرایش دوازدهم کتاب دستورنامه رابرت، و در صورت فراهم شدن امکان مالی، اهدا یک نسخه از آن به مدعوان به مجمع مؤسس.

۲. انتشار کتاب «دموکراسی آتنی»، و در صورت فراهم شدن امکان مالی، اهدای یک نسخه از ان به مدعوان به مجمع مؤسس.

۳. انتشار کتاب «تفسیر خط به خط در باره جان ارسطو»، و در صورت فراهم شدن امکان مالی، تقدیم یک نسخه از آن به مدعوان به مجمع مؤسس انجمن اصلی.

۴. تکثیر کتاب‌های گوناگون زیر عنوان کلی: «تجربه یک جهش فرهنگی» در تیراژ مورد نیاز و تقدیم یک نسخه‌ از آن‌ها به مدعوان به مجمع مؤسس انجمن اصلی.

گفتنی است که تا آبان ماه ۱۴۰۲ بیست و یک دفتر «خاطرات زیرخاکی» نوشته و به صورت پی‌دی‌افی منتشر شده است. کتاب‌های متعدد دیگری تحت همین عنوان کلی در دست تألیف است که به مرور در اختیا علاقمندان قرار خواهد گرفت. تمام این کتاب‌ها، به نحوی. با هدف انکشاف مداوم گفتمان «جهش فرهنگی» به رشته تحریر درآمده‌اند.

همچنین، روزشمار فعالیت‌های انجمن‌های اصلی اختصاصی، نیز، بخش دیگری از کتاب‌های «تجربه یک جهش فرهنگی» است که به مرور تهیه و منتشر خواهند شد. نخستین نمونه آن با عنوان «روز شمار رویداد‌های جریان اصلی» تهیه و منتشر شده است.

گفتنی است که تا کنون تعدادی انحمن اختصاصی در چارچوب انجمن اصلی تأسیس شده‌اند که هدف سه‌وجهی انجمن اصلی را در قلمروهای اختصاصی دنبال خواهند کرد: انجمن کسب و کار، انجمن اصلاحات ساختاری احزاب سیاسی (اساس)، انجمن تعلیمات اجتماعی کودکان (تاک)، انجمن ارتقای پروفشن‌گرایی در مدیریت، انجمن قانون اساسی، انجمن دستور شرف، انجمن نویسندگان و مترجمان ادبیات پارلمانی، انجمن صدای مردم محلات تهران، انجمن‌های شهر و روستا، انجمن توسعه ایران (اتا)، نمونه‌هایی از این فعالیت‌ها هستند که به مرور «روزشمار رویدادهای» آن‌ها تهیه خواهد شد و در اختیار فعالان «جهش فرهنگی» قرار خواهد گرفت.

به این ترتیب می‌توان ملاحظه کرد که چطور، «جهش فرهنگی» که با آموزش روش درست طرح و بررسی یک پیشنهاد در یک مجمع تصمیم‌گیری فعالیت خود را آغاز کرد، امروز در پی بازآفرینی تمام ساختارهای شبه‌مدرنی است که از انقلاب مشروطه به این سو در این کشور تأسیس شده‌اند و به خاطر عدم آگاهی نسبت به علم حقوق پارلمانی، ساختار و کارکرد آن‌ها غیراصولی و به همین دلیل ناکارآمد و عامل بسیاری از مشکلاتی هستند که مردم را به ستوه آورده است.

داود حسین
پنجشنبه ۲ آذر ۱۴۰۲