انجمن نوارسطویی ایران

طرح مسأله:

۱. به درستی گفته می‌شود که سرچشمه‌ی آنچه که به عنوان «معرفت علمی» شناخته می‌شود، یونان باستان است. بی جهت نیست کسانی که در طلب سرچشمه‌ها باشند سرانجام از آنجا سردرخواهند آورد. و همانان می‌دانند که قله‌ی سلسله جبال تفکر صف بلندی از متفکران یونان باستان، معلم اول، ارسطوی گرامی است. اما مشکل از هنگامی شروع می‌شود که بخواهیم اندیشه‌های واقعی این فیلسوف منحصر به فرد تمام تاریخ تفکر را - به معنای درست کلمه درک کنیم.

خوشبختانه بار دیگر بخت یاور راقم این سطور شد که در پی جستجوهای بی‌پایان در این زمینه به دست‌نویس نویسنده‌ی کتابی به نام «تفسیر خط به خط در باره جان ارسطو» بر بخورد و دریابد که چراغ جادوی جهان فلسفه را یافته است.

این کتاب،‌ که متن منتشر شده آن نشان می‌دهد بعد از مرگ نویسنده و بدون هیچ ویرایشی منتشر شده است، در دو جلد و هر جلد در حدود ۳۵۰ صفحه، متن کتاب «در باره جان ارسطو» را خط به خط تفسیر کرده است.

اگر کسانی تمایل داشته باشند که عمق «معرفت علمی» را تا آخرین حد ممکن دریابند، حتماً نیاز دارند با فلسفه ارسطو - آنطور که نویسنده «تفسیر خط به خط در باره جان ارسطو» نشان داده است، به خوبی آشنا شوند.

اما این نکات چه ارتباطی با «کارگاه‌های آموزش دستورنامه رابرت» و فعالیت‌های انجمن اصلی دارد؟

این سلسله یادداشت‌های کوتاه - که بار نخست در رسانه اختصاصی «تدارک انجمن اصلی» منتشر شده است و در ادامه تقدیم می‌شود، همین مسأله را توضیح می‌دهد. با هم ادامه می‌دهیم . . .

آنچه که در ادامه می‌آید، ویرایش اول ترحمۀ پی‌نوشت شماره ۱۰۰ کتاب «تفسیر خط به خط در باره جان ارسطو» است. برای آشنایی بسیار اجمالی با این کتاب،‌ مناسب است فعلا به اینجا مراجعه کنید. اما در توضیح اجمالی اینکه چرا ترجمه غیرکامل این قسمت از این کتاب، که ترجمه کامل آن - در دو جلد و هر حلد در حدود ۳۵۰ صفحه - به زودی به زبان فارسی در تهران منتشر خواهد شد، در این قسمت از وب سایت کارگاه‌های آموزش دستورنامه رابرت منتشر می‌شود،‌ به چند نکته می‌توان اشاره کرد.

۱. قرار است انجمنی بر اساس قواعد دستورنامه رابرت برای ترویج ارسطو‌شناسی نوین در ایران راه‌اندازی شود. به دلایلی که تشریح آن‌ها خارج از حوصله این نوشته مختصر است، نخستین کتابی که در این انجمن گروه خوانی شده و مورد بررسی قرار خواهد گرفت، همین کتاب «تفسیر خط به خط در باره جان ارسطو» خواهد بود.

۲. با این همه، آن دسته از علاقمندان به دستورنامه رابرت که متقاعد شوند برای درک بهتر علم و فلسفه حقوق پارلمانی لازم است با فلسفه - به طور کلی- و با فلسفه حقوق- به طور خاص - آشنا شوند، در آن صورت نیاز خواهند داشت برای آشنایی درست و عمیق با فلسفه، بیش و پیش از هر فلیسوف دیگری با نظرات ارسطو آشنا شوند.

۳. ارسطوشناسی در جهان اسلام و از جمله در ایران سابقه‌ای طولانی دارد و امواج وسیع ترجمه آثار متفکران یونان باستان در قرون اولیه تمدن اسلامی، شاید نخستین موج غرب‌گرایی باشد که البته بعد‌ها و به دلایل مختلف شکست خورد و سرکوب شد. بعد از قرائت دقیق کتاب «تفسیر خط به خط در باره جان ارسطو»، ممکن است این سؤال به اذهان کنجکاو خطور کند که نکند درک نادرست نظرات پیچیده‌ی ارسطو سبب شد تفکر فلسفی در ایران و اسلام هم دچار همان مشکلی شده باشد که اتین ژیلسون در کتاب خود با عنوان «وحدت تجربه فلسفی» به خوبی آن را در طول تاریخ تفکر فلسفی نشان داده است؟

این کتاب، که با عنوان تردید برانگیز «نقد تفکر فلسفی غرب» به فارسی ترجمه و منتشر شده، نشان می‌دهد که چطور فلیسوفان بزرگی که دستگاه‌های فلسفی بزرگی هم ساختند، خطای یگانه‌ای را مرتکب شدند که سرانجام به فروپاشی دستگاه فلسفی آنان منجر شد و پیامد آن عرفان‌گرایی از یک سو و شک‌گرایی از سوی دیگر بوده است. آیا همین اتفاق در تاریخ تفکر فلسفی در ایران رخ نداده است؟

واقعیت این است که کتاب اتین ژیلسون کتاب بسیار ارزشمند و شریفی است. اما کسانی که «تفسیر خط به خط در باره جان ارسطو را خوب بخوانند و خوب آن را بفهمند،‌ تازه درخواهند یافت که ژیلسون چه می‌گفته است و چرا فلاسفه بزرگ خطاهایی چنین بزرگ مرتکب شدند؟

۴. یک ضر‌ب‌المثل رایج می‌گوید: در کلاس فلسفه، سال اول، استاد می‌فهمد چه می‌گوید، شاگرد هم می‌فهمد. سال دوم استاد می‌فهمد،‌ اما شاگرد دیگر چیزی نمی‌فهمد. اما سال سوم نه استاد و نه شاگرد، هیچ کدام نمی‌فهمند چه می‌گویند! مطمئن باشید اگر ذهنتان آن اندازه تربیت شده باشد که کتاب «تفسیر خط به خط در باره حان ارسطو» را خوب بخوانید، در آن صورت،‌ قادر خواهید شد لذت تأمل فلسفی را به معنای حقیقی کلمه درک کنید.

با این توضیحات اجمالی است که به پی‌نوشت شماره ۱۰۰ کتاب «تفسیر خط به خط در باره حان ارسطو» می‌پردازیم:

این کتاب در دو بخش متمایز تدوین شده است. مخاطبان متن اصلی، علاقمندان به فلسفه و به ارسطو هستند. اما مخاطبان پی‌نوشت‌های کتاب را، ارسطوشناسان حرفه‌ای تشکیل می‌دهند. این کتاب ۱۵۰ پی‌نوشت دارد که ویرایش نخست ترجمه پی‌نوشت شماره ۱۰۰ در ادامه تقدیم می‌شود.

در این پی‌نوشت، نظرات ارسطو در مورد «تصور» با نظرات فلسفه مدرن در مورد «تصور» مقایسه شده است و همین مقایسه تا حدودی می‌تواند تفکر فلسفی ارسطو را توضیح دهد.

و آخرین نکته اینکه خوانندگان گرامی باید توجه داشته باشند که چه بسا درک نظراتی که در همین پی‌نوشت در مورد تئوری‌های ارسطو در باره بسیاری از مفاهیم کلیدی فلسفی مطرح شده است،‌ مستلزم قرائت دقیق متن کامل این کتاب باشد. بنا بر این توقع نداشته باشند که تمام مطالب این پی‌نوشت را به صورت کامل درک کنند. اما اگر مرور نوشته‌ای که در ادامه می‌آید، مخاطبان گرامی را تشویق کند که قرائت این کتاب را جدی بگیرند، مراد از این تلاش‌ها حاصل شده است. و اما متن پی‌نوشت شماره ۱۰۰: