ويرايش دهم كتاب رابرتز رولز آو اوردر [2] (دستورنامه رابرت) كه در سال ۲۰۰۰ و در ۸۰۰ صفحه در ايالات متحد آمريكا منتشر شده است، تمام قواعد و رويههاي پيشگزيدهي ادارهي انواع مجامع تصميمگيري و سازمانها و انحمنهاي دموكراتيك را به صورت جامع و كامل تشريح كرده است. ريشهي اين قواعد، به دولتشهرهاي يونان باستان ميرسد. سنتهاي دموكراسي يونان به روم منتقل شد و برخي از آنها در دوران چهار صد سالهي حكومت امپراتوري رم بر بريتانيا، با سنتهاي قبيلهاي آنگلوساكسونها در آميخت. اما بخش اصلي قانون عرفي پارلماني طي حدود هشتصد سال در پارلمانهاي انگلستان ساخته و پرداخته شد و از آنجا به مهاجر نشينهاي قارهي جديد انتقال يافت.
به دليل حضور مهاجر نشينان غيرانگليسي تبار در ايالات متحد آمريكا و شكلگيري سنتهاي متفاوت پارلماني در ايالات مختلف آن كشور، مكتوب كردن و نشر اين قواعد در آمريكا ضرورت پيدا كرد. توماس جفرسو نخستين رئيس مجلس سنا و معاون رئيس جمهور ايالات متحد آمريكا نخستين نگارش اين قواعد را با عنوان راهنمای پراکتیس پارلمانی برای استفاده در سنای ایالات متحده براي استفاده در مجلس سناي آمريكا مكتوب كرد. بعدها، هنري مارتين رابرت براي نخستين بار روايتي از اين قواعد را براي استفاده در انواع جامعه/انجمنها و مجامع تصميمگيري گردآوري و در سال ۱۸۷۶ منتشر ساخت. اين كتاب به همت همسر، عروس، پسر و نوهي هنري مارتين رابرت به صورت مرتب مورد بازنگري قرار گرفته و ویرایشهای جدید آن منتشر شده است و به همین خاطر، از سوي بيش از هشتاد درصدانجمنها و سازمانهاي دموكراتيك در كشورهاي توسعهيافته، به عنوان «مرجع پارلماني» مورد استناد قرار ميگيرد و طبق قواعد آن اداره ميشوند. براي مطالعه بيشتر در اين زمينهها به پيشگفتار اين كتاب دراينجا مراجعه فرماييد.
ويرايش دهم اين كتاب كه زير نظر هنري مارتين رابرت سوم و با همكاري گروهي از وكلاي پارلماني، تهیه و منتشر شده است، سالها پيش (۱۳۸۵) به فارسي ترجمه شد و از طريق وبسايتهاي مختلف در اختيار علاقمندان قرار گرفت. قرار است متن کاغذی آن نیز به همت نشر اختران در آیندهی نزدیک منتشر شود.
گفتنی است که ویرایشهای یازدهم و دوازدهم این کتاب نیز منتشر شده است که با ویرایش دهم آن تفاوتهای بسیار جزئی دارد.
علاقمندان به متن کامل این کتاب میتوانند با دفتر کارگاههای آموزش دستورنامه رابرت (دفتر کادرها) در تهران، با شماره تلفن۸۸۹۱۱۰۱۷ - ۰۲۱ تماس بگیرند. برگزاری انواع کارگاههای آموزشی نحوهی اداره مجامع و جلسات تصمیمگیری بر اساس قواعد منطقی و عادلانهای که در این کتاب تشریح شده است، و نیز، ارایه مشاوره در خصوص تدوین انواع اساسنامهها و آئیننامههای جامعه/انجمن/سازمانها نیز بخشی از خدماتی است که دفتر کادرها ارایه میدهد.
لازم به یادآوری است که از سوی مؤسسه رابرتز رولز آو اوردر، خلاصهی ویرایش دهم کتاب دستورنامه، به صورت رسمی تهیه و منتشر شده است. ترجمه فارسی این کتاب خلاصه نیز اینجا دردسترس علاقمدان است.
فهرست مطالب ترجمه غيرنهايي ويرايش دهم دستورنامه رابرت در ادامه تقديم ميشود:
در حاليكه (گوش شيطان كر) ترجمه فارسي معروفترين و جامعترين قواعد مكتوب قانون پارلمان [2] با عنوان «دستورنامه رابرت - قواعد اداره شوراها و انواع مجامع تصميمگيري و سازمانهاي انتخابي» براي چاپ آماده ميشود، لازم بود «اصول زيربنايي قانون پارلمان»، كه ترجمهاش به دليل دشواري به عقب انداخته ميشد، ترجمه شود و در اختيار ناشر قرار بگيرد. برگردان اين متن همراه با جمعبندي تجربههاي مترجم كتاب در اين زمينه در ادامه تقديم علاقمندان ميشود:
تاريخ معاصر ايران، از يك منظر، تاريخ سازمانهاي انقلابي است كه با آرمانهاي بزرگ ايجاد شدند اما به سطح باندهاي قدرت سقوط كردند كه از بين رفتند يا كشور را از بين ميبرند. اگر اين شانس تاريخي نصيب راقم اين سطور نميشد كه در جريان ترجمهي اين كتاب، كم و بيش، با قانون پارلمان آشنا شود، كه محصول تاريخ تمدنهاي عقلگراي روي زمين است، هرگز نميتوانست دركي قابل قبول از ماهيت قدرت در ميان مردمي كسب كند كه در طول تاريخ خود فرصت خلق قواعد ناظر بر خود را نيافتند و به ناگزير، نمايندگان آسمان در زمين تكليف آنان را تقرير ميكردند.
با اطمينان ميتوان پيش بيني كرد تعداد ايرانياني كه حوصله و هاضمه قرائت و درك «دستورنامه رابرت» را داشته باشند، معدود خواهد ماند. اما اين مسؤليت تاريخي نيز بر عهدهي همين افراد خواهد بود كه با فاصلهگيري از رمانتيسيسم روشنفكري دهۀ چهل، اين واقعيت را درك كنند كه ملتشان در چنبره شرايط تاريخياي گرفتاربودهاند كه آنان را از كسب مهارت ساخت روابط انساني محروم ميساخته است. و شكستن اين چنبرهي تاريخي مستلزم دههها تلاش عظيم است كه فقط در پي فرايندهاي جهاني شدن ممكن شده است.
ميتوان حدس زد بيشتر كساني كه «اصول زيربنايي قانون پارلمان» را، كه در ادامه ارايه شده، قرائت ميكنند، با آنها آشنا باشند. اما مترجم كتاب بايد اعتراف كند كه درك كامل و همه جانبهي اين نكته را كه چگونه اين اصول در قالب نظام پيچيدهاي از قواعد و رويههاي دقيق و كاربردي تبلور يافتهاند، مديون سالها تدقيق و تأمل در جمله جمله اين كتاب ميداند كه براي ترجمهاش ميبايست به طور كامل دركشان ميكرد. اكنون با اطمينان ميگويد كه بدون پايبندي خدشهناپذير به اين قواعد و رويهها، هر سازمان انتخابياي از همان ابتدا محكوم است كه در مسير استحاله به باند قدرت جلو برود. . . و اما «اصول زيربنايي قانون پارلمان»: