يكي از شرايط عضويت در انجمن ملي پارلمانتارين‌ها (كارشناسان قانون عرفي پارلمان) اين است كه متقاضيان عضويت دست كم به هفتاد درصد از يكصد سؤال امتحاني كه به صورت شبه‌تصادفي از ميان سيصد سؤال آموزشي انتخاب مي‌شود پاسخ درست بدهند. اين سيصد سؤال بر اساس حدود يكصد و بيست صفحه از كتاب هشتصد صفحه‌ای دستورنامه رابرت تنظيم شده‌اند كه در آن‌ها مبرم‌ترين و پرمصرف‌ترين قواعد قانون عرفي پارلمان (يا قواعد پيش‌گزيده‌ي اداره مجامع تصميم‌گيري)‌ به صورت كلي مورد بررسی قرار گرفته‌اند.

لازم به تأكيد است كه اين افراد در مرحله اول به عنوان عضو عادي انجمن پذيرفته مي‌شوند و فقط هنگامي اجازه مي‌يابند تا قواعد دستورنامه رابرت را به ديگران آموزش بدهند كه به سيصد سؤال از ميان هزار و دويست سؤالي كه بر مبناي كل مطالب كتاب دستورنامه رابرت تنظيم شده است پاسخ درست داده باشند. افراد اخير به عنوان «عضو پروانه‌دار» شناخته مي‌شوند و اين اعضا نيز فقط هنگامي مي‌توانند به عنوان يك پارلمانتارين پروفشنال رياست جلسات مجامع تصميم‌گيري را بر عهده بگيرند و به عنوان مشاور در طراحي ساختار حقوقي سازمان‌ها و خلق آئين‌نامه‌هاي سازماني مشاوره بدهند كه به عنوان عضو «پروانه‌دار پروفشنال» از كميته‌ي مربوطه گواهينامه‌ دريافت كرده باشند. علت این همه سخت‌گیری در آموزش قواعد قانون پارلمان چیست؟

قانون پارلمان یک سیستم باز از مجموعه‌ی بسیار پیچیده‌ای از قواعد و رویه‌هاست که بر اساس یک مجموعه اصول خدشه‌ناپذیر بنا شده‌اند تا در کل فرانید‌های تصیم‌گیری گروهی حقوق اکثریت. اقلیت. افراد. غائبان و تمام این‌ها با هم به شکل متوازن و متناسب با وزن تعداد آرای هر زیر گروه تضمین شود. اما کسانی که قسمت‌های محدودی از قواعد قانون پارلمان را بیاموزند قادر به رعایت تمام حقوق تمام زیرگروه‌ها در داخل یک جمع نخواهند شد و به همین دلیل به اختلافات ناشی از احساس بی‌عدالتی دامن خواهند زد. در نتیجه تأکید می‌شود تمام کسانی که قرار است به عنوان پارلمانتارین خدمات خود را به بازار عرضه کنند باید صلاحیت این کار را کسب کرده باشند. درست مثل دانشجویان رشته‌های پزشکی که بعد از یک مرحله مشخص و گرفتن مجوز حق طبابت بیماران را خواهند یافت.

با اين مقدمات،‌ در ادامه ترجمه سيصد سؤال پارلماني كه بر مبناي ويرايش دهم كتاب دستورنامه رابرت تنظيم شده است تقديم علاقمندان مي‌شود. خاطر نشان می‌کند اين سؤال‌ها را دو نفر از اعضاي انجمن نويسندگان و مترجمان ادبيات پارلماني (نماپ) آقايان پرهام رضايي و سامان عصرپوران ترجمه كرده‌اند كه به اين وسيله از زحمات آنان قدرداني مي‌شود.

البته،‌ صفحه‌آرايي، و ارجاع‌هاي الكترونيكي درون‌متني اين سند آموزشي به مرور تكميل خواهد شد و متن پي.دي‌.افي آن هم به زودي در همين جا تقديم علاقمندان مي‌شود. براي عضويت در الكتروگروه بحث در مورد اين سؤال‌ها نيز با آقاي پرهام رضايي مكاتبه كنيد يا به وي زنگ بزنيد. شماره وي: 03963724849

بديهي است يكي از شرايط عضويت در انجمن كارگاه‌هاي آموزش دستورنامه رابرت (انجمن كادرها)‌ نيز دادن پاسخ درست به بيش از هفتاد درصد از صد سوالي است كه از ميان اين سيصد سول انتخاب خواهند شد. متقاضيان ثبت‌ نام در مرحله دوم كارگاه‌هاي آموزش دستورنامه نيز بايد - دست كم - همين شرط را احراز كرده باشند.

اصل در هر زمان فقط يك موضوع از سال 1581 در پارلمان انگلستان شناخته شد و رسماً به اجرا درآمد. بر اساس اين اصل، يك مجمع تصميم‌گيري در هر زمان بايد فقط يك موضوع را بررسي و تعيين تكليف كند و سپس، موضوع ديگري را به دست بگيرد، يا موضوع در دست بررسي را با اجماع عمومي و به طور موقت كنار بگذارد. اما در جريان رعايت همين اصل بود كه به مرور ضرورت خلق پيشنهادهاي پارلماني ديگر نيز احساس شد. چرا كه بنا به ضرورت، گاهي لازم مي‌شود موضوع اصلي به صورت موقت كنار گذاشته شود و يك پيشنهاد ديگر مورد بررسي قرار بگيرد و بلافاصله موضوع اصلي بار ديگر در مجمع مطرح شود. از اينجاست كه مفهوم پيچيده‌ي نظام رتبه بندي پيشنهادهاي پارلماني مطرح مي‌شود. به اين معنا كه هر دو پيشنهاد پارلماني مفروض نسبت به هم رابطه‌اي دارند كه اگر يكي از آن‌ها، به عنوان موضوع بلافاصله در دست بررسي در مجمع مطرح باشد، پيشنهاد قابل طرح ديگر يا نسبت به آن اولويت خواهد داشت،‌ در نتيجه در دستور و قابل طرح است،‌ و يا اولويت نخواهد داشت، كه در نتيجه خارج از دستور است و نمي‌توان آن را مطرح كرد. به اين ترتيب،‌ تمام 86 پيشنهاد پارلماني - كه 6 خصوصيات توصيفي استاندارد آن‌ها - به صورت بسيار خلاصه در جدولي در اينجا آمده است - نسبت به هم روابطي خواهند داشت كه از يك ديگر جلو مي‌افتند يا نمي‌افتند. اين نسبت‌ها عقلاً قابل استنتاج هستند و بايد اين روابط را با استنتاج عقلي دريافت و با تمرين فراگرفت. براساس همان استنتاج‌ها، مي‌توان دريافت كه 13 پيشنهاد پارلماني نسبت به هم يك نظام رتبه‌بندي را ايجاد مي‌كنند كه روابط ناظر بر اين نظام رتبه‌بندي در نمودار زير نشان داده شده است.

دومين خصوصيت توصيفي استاندارد پيشنهادها نيز كاربرد آن‌ها است. به اين معنا كه يك پيشنهاد پارلماني مشخص در مورد كدام يك از ساير پيشنهادهاي پارلماني ديگر به كاربردني است؟ اين خصوصيت 13 پيشنهادي كه در نظام رتبه‌بندي پيشنهادهاي پارلماني قرار مي‌گيرند، نيز، در نمودار زير نشان داده است: خط سياه ممتمد كاربرد پيشنهادهاي فرعي به پيشنهاد اصلي را نشان داده است. خط سياه نقطه‌‌چين، كاربرد پيشنهاد كميت مذاكره را در مورد ساير پيشنهادهاي به كاربردني نشان داده است. خط ممتد خاكستري، كاربرد پيشنهاد اصلاح را در مورد ساير پيشنهادها نشان داده است. و خط خاكستري نقطه‌چين نيز كاربر پيشنهاد روي‌ميز‌گذاري را در مورد ساير پيشنهادهاي مندرج در نظام رتبه بندي پيشنهادها نشان مي‌دهد.

براي 6 خصوصيت توصيفي استاندارد ديگر پيشنهادهاي پارلماني به جدولي كه اينجا گذاشته شده است مراجعه فرمائيد.

به خاطر داشته باشيد كه تمام قواعد ناظر بر 86 پيشنهاد پارلماني به صورت عقلي استدلال شده‌اند و نيازي به حفظ كردن آن‌ها نيست،‌ بلكه بايد به مرور اين قواعد را بر اساس فلسفه حقوق پارلماني درك كرد و مهارت كار با آن‌ها را با تمرين و ممارست فراگفت.

دفتر كارگاه‌هاي آموزش دستورنامه رابرت براي آموزش همين قواعد نسبتاً پيچيده‌ي بازي دموكراسي راه‌اندازي شده است. اگر خواهان جامعه‌اي مبتني بر حاكميت قانون - به معناي حاكميت اراده‌ي اكثريت در هر جمع و سازمان، همراه با رعايت حقوق متوازن افراد، اقليت‌، و غائبان هستيد - چاره‌اي جز آموختن قواعد قانون دموكراسي و رعايت آن نخواهيد داشت. در غير اين صورت آنچه كه از درون هر جمع و جامعه و انجمني - خواه ناخواه - سر بر خواهد آورد، باند قدرت خواهد بود.

اذعان مي‌شود كه فهم روابط مندرج در نمودار زير نسبتاً دشوار است. اما مربي پارلماني براي توضيح آن‌ها هميشه در خدمت شما خواهد بود: 88911017.

حدود نيمي از حجم كتاب 800 صفحه‌اي دستورنامه رابرت صرف توصيف خصوصيات 86 پيشنهاد تا كنون خلق شده‌ي پارلماني شده است. تمام پيشنهادهاي پارلماني،‌ دست كم 8 خصوصيت مشترك و استاندارد توصيفي دارند كه خلاصه بسيار فشرده‌ي اين خصوصيات در دو جدول در بخش پاياني كتاب آمده است. همانطور كه اشيا با خصوصياتي مثل رنگ، حجم، وزن، نرمي يا زبري و از اين قبيل خصوصيات شناخته مي‌شوند، پيشنهادهاي پارلماني را نيز با اين 8 خصوصيت مي‌توان شناخت و قواعد ناظر بر آن‌ها را درك كرد. در قسمتي از بخش هفتم كتاب دستورنامه رابرت خصوصيات هشتگانه توصيفي و استاندارد پيشنهادهاي پارلماني به شرح زير تعريف شده است:

خصوصيات توصيفي استاندارد يك پيشنهاد عبارتند از:

1 - از كدام پيشنهادها، اگر بيافتد، جلو مي‌افتد (يعني، كدام پيشنهادها مي‌توانند در دست بررسي باشند بدون آنكه سبب شوند اين پيشنهاد خارج از دستور شود)؛ نيز، از كدام پيشنهادها عقب مي‌افتد (يعني، كدام پيشنهادها مي‌توانند مطرح شده و مورد بررسي قرار بگيرند در حاليكه اين پيشنهاد در دست بررسي است). (پيشنهاد اصلي، با پائين‌ترين رتبه،‌ از هيچ پيشنهادي جلو نمي‌افتد و از تمام پيشنهادهاي فرعي، تمام پيشنهادهاي فوريتي، و تمام پيشنهادهاي ضمني به كار بردني عقب مي‌افتد).
 2 - در مورد كدام پيشنهادها و براي كدام وضعيت‌ها به ‌كار بردني است؛ نيز، كدام پيشنهادها، به ويژه كدام پيشنهادهاي فرعي، اگر باشند، براي اين پيشنهاد ‌كاربرد دارند. (پيشنهاد اصلي براي هيچ پيشنهاد ديگري به كار بردني نيست؛ و تمام پيشنهادهاي فرعي، و بعضي از پيشنهادهاي ضمني تحت شرايط متنوع، براي آن ‌كاربرد دارند).
 3 - آيا وقتي كس ديگري صحن دارد اين پيشنهاد طبق دستور است. (يك پيشنهاد اصلي نيست).
 4 - آيا به حمايت نياز دارد. (يك پيشنهاد اصلي نياز دارد. هرجا در اين كتاب گفته شود كه يك پيشنهاد خاص «بايد» حمايت شود، يا به حمايت «نياز» به حمايت دارد، معناي دقيق آن همان است كه در صفحه‌ي 36-34 توصيف شده است، و وقتي كه پيشنهاد از سوي كميته يا بورد مطرح شود به اين الزام نياز نيست).
 5 - آيا قابل‌مذاكره است- يعني، آيا وقتي بلافاصله در دست بررسي، مذاكره در مورد امتياز‌هاي آن مجاز است. (در مورد يك پيشنهاد اصلي مجاز است).
 6 - آيا قابل‌اصلاح است. (يك پيشنهاد اصلي هست).
 7 - براي تصويبش به چه آرائي نياز دارد. (يك پيشنهاد اصلي به اكثريت آراء نياز دارد، به جز موردي كه در صفحه‌ي 99-98 آمده است).
 8 - آيا مي‌تواند مورد تجديد نظر قرار بگيرد. (يك پيشنهاد اصلي مي‌تواند).

در جدول زير فشرده قواعد مربوط به خصوصيات مندرج در بندهاي 3 تا 8 فوق نشان داده شده است. خصوصيات مندرج در بندهاي 1 و 2 نيز در جدول ديگري در اينجا ارايه شده است.

دفتر كادرها در نظر دارد به زودي الكتروتالارهايي براي بحث در مورد قواعد دستورنامه رابرت راه‌اندازي كند. تا آن زمان اگر پرسشي در مورد اين قواعد داشتيد،‌ از طريق تلفن شماره 88911017 با مربي پارلماني تماس بگيريد.

نتيجه ملاقات صبح روز يكشنبه 19 مهر ماه 94 خانم اعظم اكبري رئيس محترم دبيرخانه شوراي استان تهران و آقاي ابراهيم عليپور يكي از قديمي‌ترين شوراياران تهران و قائم‌مقام دبيرخانه كلان‌شهرها و شهرستان‌هاي شوراي شهر تهران به همراه مربي پارلماني با آقاي ممي‌زاده معاون محترم اجرايي و اداري شوراي عالي استان‌ها، براي معرفي دستورنامه رابرت با هر معياري كه سنجيده شود يك موفقت مشروط بود و اگر آفت‌هايي كه هر جوانه‌اي را مي‌خشكانند اجازه دهند، ثمرات آن بر ساختار شورايي كشور در آيند‌ه نه چندان دور به بار خواهد نشست.

گزارش روي صحنه‌ي اين موفقيت مشروط به صورت يك خبر كوتاه در اينجا جاگذاري شده است. آنچه كه در پي مي‌آيد گزارش پشت صحنه‌ي آن موفقيت تاريخي است و هدفش اين است تا جزئيات آن رويداد را طوري ثبت كند تا درس‌هاي شكست‌ها و موفقيت‌هاي اين تجربه‌ها براي آيندگان قابل استفاده باقي بماند. اين نوشته‌، بخشي از روزنوشت يكشنبه 19 مهر ماه 94 است كه تاريخ كارگاه‌هاي آموزش دستورنامه رابرت (كادرها) را به صورت خاطرات ثبت مي‌‌كنند:

روزنامه‌ي آمريكايي «نيويورك تايمز» در شماره‌ روز 24 مارس سال 1895 خود و به مناسبت انتشار ويرايش جديدي از كتاب دستورنامه رابرت [2] مقاله‌اي منتشر كرده و در آن به اين پرسش مي‌پردازد كه «چه كساني لايق جمهوري» هستند؟ اين مقاله در پاسخ به اين پرسش مي‌نويسد فقط كشوري لايق جمهوري است كه مردمش بتوانند نشست‌هاي شهري را به نحو مناسب برگزار كنند. نشست شهري به نشست‌هاي عمومي‌اي گفته مي‌شود كه ساكنان يك شهر در آن حضور مي‌يابند تا با اكثريت آراء در مورد نحوه‌ي مديريت شهري تصميم‌ گيري كنند. نويسنده‌ي مقاله با اشاره به اينكه تمام دانشگاهيان آمريكا قواعد قانون عرفي پارلماني را بلد هستند و در هر روستاي آمريكا دست كم يك پارلمانتارين مي‌توان يافت كه قواعد اداره‌ي نشست‌ها را مي‌داند، نتيجه مي‌گيرد كه مردم آمريكا شايستگي حكومت جمهوري را دارا هستند.

خاطر نشان مي‌شود اين مقاله كوتاه در ارديبهشت ماه 1391 به فارسي منتشر شد و در اختيار اعضاي نخستين كارگاه آموزش دستورنامه رابرت قرار گرفت. اما چون، به رغم كوتاهي، تصويري نسبتاً جامع از اثرات كتاب دستورنامه رابرت بر جامعه‌ي 120 سال پيش آمريكا ارايه مي‌دهد، در ادامه نقل مي‌شود. این مطلب در بخش انگلیسی این وب‌سایت نیز در اینجا کار شده است.

تاريخ تفصيلي و تحليلي كارگاه‌هاي آموزش دستورنامه رابرت (كادرها)‌ از ابتدا تا امروز - در بيش از پنج هزار صفحه و به صورت روزنوشت - به ثبت رسيده و اين كار ادامه خواهد يافت. نمونه‌اي از اين روزنوشت‌ها به شرح زير در همين بخش جاگذاري شده است:‌
 انجمن سازي در زادگاه
 تجربه‌هاي ساخت انجمن خانوادگي
 تاريخ جنبش كادرها براي مخاطبان امروزي
 جهش ژنتيكي؛‌ از رمه به جامعه
 گزارش پشت صحنه يك موفقيت مشروط

اما خلاصه‌ي فعاليت‌ كارگاه‌هاي آموزش دستورنامه رابرت در تهران و در شهرستان‌ها به صورت بسيار خلاصه در ادامه آمده است:

در پي انتخاب آقاي سامان عصرپوران به عنوان مسؤل كميته تدوين پيش‌نويس آئين‌نامه انجمن در دست تأسيس «نويسندگان و مترجمان ادبيات پارلماني» در چهارمين نشست كارگاه ترجمه متون پارلماني كه روز پنجشبه 2 مهر ماه 1394 در دفتر كادرها برگزار شد، وي از ساير اعضا موسس اين انجمن خواست تا نقطه‌نظرات خودشان را در اين زمينه براي او ارسال كنند. آنچه كه در زير مي‌آيد، نظرات مربي پارلماني است كه خطاب به آقاي سامان عصرپوران تنظيم و براي ايشان ارسال شده است. در اين توصيه‌ها به نكاتي اشاره شده كه شايد براي ساير كادرها نيز مفيد واقع شود. به همين دليل متن آن‌ در ادامه تقديم مي‌شود:

در حاليكه نخستين ويرايش دستورنامه رابرت در سال 1876 در آمريكا منتشر شد، اما در سال 2005 بود كه براي نخستين بار چكيده ويرايش دهم كتاب در اختيار نوآموزان قرار گرفت. ترجمه فارسي اين كتاب در حال حاضر در همين وب سايت جاگذاري شده و در اختيار علاقمدان قرار گرفته است. با تقه زدن روي عنوان‌هاي فهرست مطالب اين كتاب - كه در ادامه آمده است - به اصل مقاله دسترسي خواهيد يافت. اما پيش از آن، لطفاً به چند نكته مهم توجه كنيد:

• يك. مخاطبان اين كتاب، نوآموزان در كشورهايي هستند كه مجامع تصميم‌گيري در آن‌ها طبق قانون عرفي پارلمان اداره مي‌شود. در حاليكه مجامع تصميم‌گيري در ايران معمولاً بدون قواعد مدون، بر اساس روش‌هاي من درآوردي و به شيوه‌ي هيأتي اداره مي‌شوند و با پا در مياني شيخ مجلس تصميم‌ نهايي اتخاذ مي‌شود. اما اگر تعداد حاضران در مجلس از چند نفر بيشتر شود و موضوع مورد بحث جدي باشد و اختلاف نظرها بالا بگيرد، روش ريش سفيدي ديگر جواب نخواهد داد و جلسه به هم مي‌خورد و چه بسا كار به جاهاي باريك مي‌كشد. به همين دليل، اين كتاب براي كساني كه مي‌خواهند به مجامع تصميم‌گيري هيأتي در ايران امروز بروند، كارآيي نخواهد داشت.

• دو. براي اداره مجالس مشورتي بيش از هشت تا ده نفر، طبق قانون عرفي پارلمان، به رئيساني نياز داريم كه قانون پارلمان را - كه بخش‌هاي اصلي و عمومي آن در دستورنامه رابرت تشريح شده است - بخوبي بلد باشند و مهارت لازم براي اداره جلسه طبق آن قانون را كسب كرده باشند. كه البته در آن صورت به چنين كتابي هم چندان نياز نخواهد بود. چون هر عضو نوآمده مي‌تواند سؤال‌هاي پارلماني خود را از رئيس جلسه سؤال كند و رئيس جلسه نيز وظيقه دارد - در صورتي كه سؤال مطرح شده در آن زمان طبق دستور باشد - قواعد ضروري را براي عضو توضح دهد (هرگاه موضوعي در دست بررسي نباشد،‌ طرح هر سؤال پارلماني‌اي در دستور خواهد بود، اما رئيس حق دارد به سؤال‌هاي فرضي پاسخ ندهد. براي قواعد بيشتر در اين زمينه به اينجا مراجعه كنيد).

• سه. در نتيجه، اين كتاب در ايران امروز احتمالاً به درد آن گروه از جلسه‌رو‌هاي حرفه‌اي مي‌خورد كه قبل از حضور در كارگاه‌هاي آموزش دستورنامه رابرت مطالب آن را بخوانند و با ذهن باز‌تر و آماده‌تري در اين كارگاه‌ها شركت كنند تا مهارت‌هاي لازم براي اداره مجالس تصميم‌گيري را به دست آورند. دفتر كادرها تلاش مي‌كند تا در آينده نزديك فشرده‌ي پرمصرف‌ترين قواعد مورد نياز براي اداره جلسات تصميم‌گيري را كه براي رئيسان جلسات در ايران امروز مناسب باشد تهيه كند و در اختيار علاقمندان قرار دهد.

• واقعیت این است که این قواعد، به نحوی، گرامر زبان هم‌اندیشی هستند. و از آنجا که با رویه‌های ناظر بر هم‌اندشی در فرهگ ایرانیان بسیار متفاوت هستند، مثل این است که ما با دو زبان فرهنگی کاملاً متفاوت مواجه هستیم. در نتیجه، راه حل این مشکل این است که مدیر جلسه‌ای که قرار است طبق قواعد اداره شود و نه به صورت ریش‌سفیدی، باید به این دو زبان متفاوت کاملاً آشنا باشد و هنگام اداره جلسه، زبان فرهنگی ایرانیان را به زبان فرهنگی این قواعد ترجمه کند؛ یعنی، مویات و خواسته‌های افراد حاضر در جلسه را به زبان این قواعد ترجمه کند تا مشخص شود چه باید کرد. این کار بسیار سخت است، اما خوشبختانه این روش کار کشف شده و در فرهنگ ایرانیان کاشته شده است.

• چهار. توجه داشته باشيد كه ترجمه‌هاي ارايه شده نهايي نيستند. چرا كه در جريان برگزاري كارگاه‌هاي دستورنامه رابرت براي برخي از اصطلاح‌ها معادل‌هاي مناسب‌تري انتخاب شده است كه در چاپ ويرايش يازدهم كتاب اصلي از آن‌ها استفاده خاواهد شد.

• پنج. نكته آخر اينكه، متن كاغذي ويرايش دهم دستورنامه رابرت - كه مترجم متن الكترونيكي آن‌ها را از طريق چند وب سايت در اختيار علامندان قرار داده - به زودی از سوی نشر اختران منتشر خواهد شد براي كسب اطلاعات بيشتر در مورد ويرايش‌هاي گوناگون كتاب دستورنامه رابرت به اينجا مراجعه كنيد. و اما فهرست مطالب دستونامه رابرت براي نوآموزان (ويرايش دهم):

• از نخستين چاپ كتاب دستورنامه رابرت [7] در سال ۱۸۷۶تا امروز، يازده ويرايش از اين كتاب منتشر شده است و در هر ويرايش جديد، مؤلف يا مؤلفان به مسائل مستحدثه‌ (جديدي) كه در بين دو ويرايش در مجامع تصميم‌گيري بروز مي‌كنند، پاسخ داده‌اند.در يازدهمين ويرايش دستورنامه رابرت كه در سال ۲۰۱۱در آمريكا منتشر شد و ترجمه فارسي آن روز ۱۷ارديبهشت ۹۵ در تهران رونمايي خواهد شد، به وضعيت‌هاي مستحدثه، به خصوص به وضعيت‌هاي پارلماني در الكتروانجمن‌ها و الكترومجامع پاسخ داده است. فهرست اين موارد در مقدمه كتاب كه ترجمه آن در ادامه مي‌آيد، آمده است.

• خاطر نشان مي كند عنوان اصلي ويرايش اول (فوريه ۱۸۷۶)، دوم (ژانويه ۱۸۷۶)‌ و سوم (۱۸۹۳) اين بود: راهنماي جيبي دستورنامه براي مجامع مشورتي [8]. اما عنوان روي جلد كتاب «دستورنامه رابرت» بود و به همين نام هم معروف شد.

• مؤلف اصلي كتاب، هنري مارتين رابرت، در سال ۱۹۱۵اين كتاب را به طور كامل بازنويسي كرد و با عنوان جديد «دستورنامه رابرت بازنوشته» [9] به عنوان ويرايش چهارم منتشر ساخت. ويرايش‌هاي پنجم (۱۹۴۳) و ششم (۱۹۵۱) نيز با اين نام منتشر شدند.

• «دستورنامه رابرت بازنوشته» نيز بار ديگر در سال ۱۹۷۰به طور كامل بازنويسي شد و حجم آن نيز به دو برابر افزايش يافت. اين كتاب جديد با عنوان «دستورنامه رابرت نوبازنوشته» [10] به عنوان ويرايش هفتم دستورنامه رابرت انتشار يافت. اين كتاب بعدها با تغييراتي ديگر در سال ۱۹۸۱و به عنوان ويرايش هشتم، در سال ۱۹۹۰، به عنوان ويرايش نهم منشر شد. ويرايش دهم همين كتاب و با همين عنوان، اما با بازنگري كامل براي توضيح بهتر مفاهيم، در سال ۲۰۰۰ انتشار يافت. ترجمه فارسي همين ويرايش است كه به صورت متن‌هاي الكترونيكي در اختيار علاقمندان قرار گرفته است و قرار بود متن كاغذي آن نيز منتشر شود. اما به دلايل گوناگون انتشار متن كاغذي آن كه مجوز نشر هم دريافت كرده است، به تأخير افتاد.

• در سال ۲۰۱۱ويرايش پانزدهم اين كتاب،‌ طبق معمول همراه با برخي تغييرات مفيد، و با همان عنوان «دستورنامه رابرت نوبازنوشته» انتشار يافت. در اين ويرايش،‌ از جمله قواعد ناظر بر مجامع الكترونيكي (الكترومجمع) نيز گنجانده شده است كه با توجه به گسترش استفاده از شبكه‌هاي اجتماعي و رونق بي‌سابقه تشكيل گروه‌ها و انجمن‌هاي الكترونيكي (الكتروگروه‌ و الكتروانجمن) ترجمه آن‌ها بسيار ضروري است.

• با توجه به همين تحولات است كه تصميم گرفته شد به جاي ويرايش دهم، ويرايش يازدهم اين كتاب به زيور طبع آراسته شود!

• در پي رسيدن به اين تصميم بود كه مقدمه ويرايش يادهم كتاب «دستورنامه رابرت نوبازنوشته»، در ادامه تقديم علاقمندان مي‌‌شود، با اين اميد كه متن كامل نسخه كاغذي آن نيز روز ۱۷ اردیبهشت سال ۱۳۹۵- كه پنجمین سالگرد تأسيس دفتر كارگاه‌هاي آموزش دستورنامه رابرت است - رونمايي شود: